O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus professional ta’limning

Labaratoriyada azot ammoniy nitratni qizdirib olinadi, reaksiya ikki bosqichda boradi. NH4Cl(kons) + NaNO2(kons) NH4NO2 + NaCl NH4 NO2 N2 + 2H2O  Shuningdek, Br2 ta’sirida ammiakni oksidlab olinadi.   2NH3 + 3Br2 → 6HBr + N2   Juda toza azot olish uchun natriy azitni termik parchalash usulidan foydalaniladi. 2NaN3 2Na + 3N2   Sanoatda azot suyultirilgan havoni rektifikatsiyalash yo’li bilan olinadi.	4	N
2
8	Azotli brikmalarning ishlatilishi va ahamiyati	Xulosa o’rnida shuni aytish kerakki azot elementini organizmdagi ro'li katta va bu azot aylanishini tushunish mumkin. Tarkibida azot atomi bo‘lgan moddalarni chiqarib tashlash uchun organizm qanday yo‘l tutadi? Axir ularning molekulalari ham asta-sekinlik bilan parchalanib boradiku? Azot atomlarini qayoqqa tashlanadi? Organizm azot atomlarini o‘pka orqali gaz holatida chiqarib tashlay olmaydi. Ularni siydik tarkibidagi ammiak sifatida chiqarib yuborish mumkin – dengizda yashovchi sut emizuvchi hayvonlarning aksariyatida shunday yo‘l bilan azot organizmdan chiqariladi.	2	N	1
9	Azotli organik brikmalar aminlar	Aminlar ammiakning hosilalari boigani sababli ularda ammiakning kimyoviy xossalari takrorlanadi. Quyi aminlar (metilamin, dimetilamin, trimetilamin) odatdagi sharoitda — ammiak hidi keladigan gazlar, aminlar qatorning o'rta a’zolari — salgina hidi bor suyuqliklar, yuqori a’zolari — hidsiz, qattiq moddalar	2	N	1
10	Ammiakning fizik-kimyoviy xususiyatlari	azotning vodorod bilan hosil qilgan eng oddiy birikmasi; oʻtkir hidli, rangsiz, zaharli gaz, kaynash temperaturasi 33,35°, suyuqlanish temperaturasi – 77,7°. 1 l A.ning ogʻirligi 0,7713 g, suvda yaxshi eriydi. A.ning suvdagi eritmasi kuchsiz asos. U tabiatda sof holda nihoyatda oz miqdorda uchraydi, azotli organik mod-dalarning parchalanishidan hosil boʻlib turadi.	2	N	1
11	Ammiakni ishlab chiqarish asoslari	A. toshkoʻmirni quruq haydashda qoʻshimcha mahsulot sifatida olinadi, ammo, asosan, azot bilan vodoroddan sin-tetik usulda hosil qilinadi: N2=3H2 2NH3=22 kkal, reaksiya faollovchi ok-sidlar (A12O3, KjO, CaO, SiO2, goho MgO) yordamida suyuqlantirilgan Fe,O4dan qaytarish usuli bilan olingan temir (katalizator) ishtirokida, 300–1000 atm bosim va 500–550° temperaturada olib boriladi	2		1
12	Ammiakning ishlatilishi va ahamiyati	Botanik ko‘rsatkichlari va kimyoviy tarkibiga ko‘ra qo‘ziqo- rinlar yangi meva va sabzavotlardan farq qiladi. Ular tarkibida xlorofill saqlaydi va organik moddalarni sintezlash xususiyatiga ega. Qo‘ziqorinlar oziq-ovqatda tayyor holda ishlatiladi.	2	N	1
13	Ammiak sintezi	Amiak sintezini katalizatorlari oltingugurt birikmalari va xlor bilan qaytmas xolda zaharlanishadi. Ularning konsentratsiyasi gazda 5·10-5 dan oshmasligi kerak. Azot vodorod aralshmasida kislorod saqlagan (N20, SO, SO_,) va kisloroda katalizatorni qaytar kuchli zaxarlovchi zaxarlar hisoblanadi. Ularning zaxarlash harakati tarkibidagi kislorod miqdoriga proporsionaldir. Agar yangi gazning tarkibida kislorod saqlagan qo`shimchalar yoki moy bo`lsa, unda NH3 kondensatsiyasi bilan zarali birikmalar yo`qotiladigan ikkinchi kondensatsiyaga yuboriladi.	2	N	1
14	Nitrat kislota haqida umumiy tushunchalar	HNO3 - kuchli bir asosli kislota. Suvsizi beqaror suyuklik. Mol.m. 63,016. Suvsiz Nitrat kislotaning suyuqlanish temperaturasi — 41,59°,kaynash temperaturasi 84°, zichligi 1,513 g/sm^3. Nitrat kislota suv bilan istalgan nisbatda aralashadi. Suvsiz Nitrat kislota (98—100%li) xona haroratida tutab parchalanadi, bunda hosil boʻlgan NO2 dan havo sariq tusga kiradi.	2	N	1
15	Nitrat kislota ishlab chiqarish	Labaratoriyada nitrat kislotaning tuzlariga yuqori konsentrasiyali sulfat kislota ta’sir ettirib olinadi: 2NaNO3 + H2SO4=Na2SO4 + 2HNO3 Nitrat kislota Sanoat miqyosida nitrat kislota olish uchun asosiy xom ashyo ammiak va havo hisoblanadi: 4NH3+5O2=4NO+6H2O 2NO+O2=2NO2 Oksidlanish jarayoni 900^oS da Pt-Rh katalizatori ishtirokida olib boriladi.	2	N	1
16	Nitrat kislotasining fizik-kimyoviy xususiyatlari	Eng muhimi nitrat kislotaning metallar bilan reaksiyasida vodorod ajralmaydi. Agar nitrat kislotaga metallmaslar ta’sir ettirilsa metallmaslar kislotalargacha oksidlanadi: S+6HNO3(kons)=H2SO4+6NO2+2H2O Suyultirilgan nitrat kislota fosforni ortofosfat kislotagacha oksidlaydi: 3P+5HNO3+2H2O=3H3PO4+5NO Uglerod nitrat kislota ta’sirida CO2 gacha oksidlanadi: 3C+4HNO3=3CO2+2H2O+4NO Nitrat kislota tuzlari suvda yaxshi eriydigan oq qattiq moddalar.	2	N	1
17	Nitrat kislotaning ishlatilishi va ahamiyati	Nitrat kislotasi ahamiyati va ishlatish sohasining kengligi bo`yicha boshqa anorganik kislotalar orsida faqat sul'fat kislotadan keyingi ikkinchi o`rinda turadi.	2	N	1
18	Mineral o’g’itlar va olinish texnologiyasi