O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

3-§. VIII-IX ASRLAR MUSIQA MADANIYATI 
(Arab xalifaligi)
arablar hukmronligi davri o‘rta osiyo mamlakatlarida 
islom dinining kirib kelishi bilan bog‘liq. Bu davr Viii-iX 
asrlarga borib taqaladi. Tarixda islom dinining qabul qilinishi 
majburiy holat yoki erkin ravishda ekanligi to‘g‘risida juda ko‘p 
19
  Кристенсен А. Иран и время Сосонидов. Борбад. Эпоха. Традиции. 
Д. 1989. 48-51 с.

---

15
ma’lumot berilgan. o‘sha davrning tarixiy holati bu mahalliy 
xalqlarning to‘xtovsiz qo‘zg‘olonlari, mehnatkash tabaqalarning 
o‘z manfaatlari uchun, o‘z erkinligi uchun kurashidir.
Xalqlar orasida muqanna
20
 boshchiligida katta xalq harakati 
bo‘lib o‘tgan. arablar hukmronligi davrida Navro‘z, mehrgon, 
sada kabi bayramlar nishonlana boshlandi. Xalq xotirasida bu 
bayramlar epik dostonlarning qahramonlari bilan bog‘liq.
islom dini musiqa san’atiga nisbatan muomalasi deyarli 
ijobiy bo‘lib, musulmon rahoniylari xalq ommasini zarur 
tomonga boshqarishda musiqaning qudratli qurol sifatida 
qanday rol o‘ynashini tushunar edilar. shuning uchun musiqaga 
din doirasida yo‘l berdilar. musiqa arab xalifaligi davrida 
darvishlarning zikr tushish faoliyati bilan bog‘liq edi. shunga 
qaramay, arablar musiqa ilmiga ahamiyat berib, mahalliy 
aholidan turfa san’at qirralarini o‘rganib oldilar.
masalan, musajiq nomi bilan mashhur bo‘lgan birinchi arab 
qo‘shiqchisi o‘rta osiyoda va boshqa mamlakatlarda bo‘lib, 
mahalliy musiqa san’atini o‘rganib, turli xil kuylarni tanlab, 
ularning zaminida qo‘shiqlar ijrosi tizimini yaratadi. mahalliy 
musiqachi ibn mo‘hriz esa arab baytlaridan iborat bo‘lgan 
qo‘shiqlarni ijro eta boshladi, arab xalifaligi davrida musiqa 
san’ati rivoji a.isfahoniyning “qo‘shiqlar kitobi”da o‘z aksini 
topgan.