O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi j. R. Qulmuhamedov, K. M. Nazarov

4.5. Avtomobilning balandlikka chiqishiga qarshilik kuchi 
va yo‘lning jami qarshilik kuchi
Avtomobil yo‘llari asosan balandlik va pastliklardan iborat 
bo‘lib, yo‘lning qiyaligi quyidagicha ifodalanadi:
i  =  tgα,
α – yo‘lning gorizontal tekislik bilan hosil qilgan burchagi.
Balandlikka chiquvchi avtomobilning og‘irligi G  ikki tashkil 
etuvchidan (26-rasm), ya’ni yo‘lga parallel G  sinα va perpendikulyar 
G ·   cosα  kuchlardan iborat. Avtomobilning balandlikka chiqishi 
uchun qarshilik kuchi P
P
 quyidagicha aniqlanadi:

---

36
G sinα
G cosα
G
α
α
Η
Β
26-rasm. Avtomobilning balandlikka chiqishiga qarshilik kuchi.
G – avtomobilning og‘irligi; H – qiyalikning balandligi; B – qiyalikning asosi(100 m.); α – qiyalik 
burchagi.
P
P
  =  G  sinα
Avtomobil balandlikka chiqayotganida P
P
  kuch avtomobil 
harakatiga qarshilik ko‘rsatuvchi, pastlikka tushayotganida esa, 
uni ilgariga itaruvchi kuch bo‘ladi. Demak, qiyalik i avtomobil 
balandlikka harakatlanganda musbat, pastlikka harakatlanganda 
esa, manfiy deb qabul qilinadi.
G‘ildirakning gorizontal yo‘lda va balandlikka chiqishidagi 
g‘ildirashga qarshiligi birgalikda yo‘lning holati, tipi va qiyaligini 
ifodalaydi. Bu qarshilik kuchlari yig‘indisi yo‘l ning jami qarshilik 
kuchi Pψ ni tashkil etadi:
Pψ
 
 =  P
f 
 +  P
P 
 =  G
a
   ·  f ·  cosα  +  G
a
 
 ·  sinα  =  G
a 
(f   ·  cosα  +  sinα)
Agar  yo‘lning  umumiy  qarshilik  koeffitsiyenti  ψ  =  f  cosα + sinα 
deb qabul qilinsa, Pψ quyidagiga teng bo‘ladi:
Pψ =  G
a
 
 ·  ψ.