O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi j. R. Qulmuhamedov, K. M. Nazarov

2.5. Avtomobilning boshqarish jihozlaridan  
foydalanish texnikasi
Har bir haydovchi o‘zi boshqaradigan avtomobilning boshqarish 
jihozlaridan to‘g‘ri foydalanishni bilishi kerak. 
Uzatmalar qutisining dastagi bilan ishlash 
«VAZ  –  2109»  va  «Neksiya»  avtomobilining  uzatmalarini 
qo‘shish sxemasi 9-rasmda ko‘rsatilgan.
1
1
N
2
2
4
4
3
3
5
5
R
R
G  A 
B V
G 
A 
B V
«VAZ–2109»
N
N e y t r a l 
9-rasm. «VAZ  –  2109» avtomobilining uzatmalarini qo‘shish sxemasi:
R  –  orqaga yurish uzatmasi; H  –  neytral (betaraf) holat.
Uzatmalar qutisining dastagi har doim betaraf holatda bo‘ ladi. 
Biron-bir uzatmani qo‘shish uchun o‘ng qo‘lning kafti dastakning 
qopqog‘ini qismasdan ushlaydi. Uzatmalar qo‘shilayotganida 
faqat qo‘l harakat qiladi. Haydovchining yelkalari va tanasi 
qimirlamay turadi. Uzatmalarni qo‘shish sxemalari 10-rasmda 
ko‘rsatilgan. 

---

14
1
A
B
a)
1
A
B
b)
2
3
A
B
d)
2
3
A
e)
B
4
3
f)
B
4
V
g)
G A B
R
10-rasm. Uzatmalarni qo‘shish sxemasi: 
a) birinchi uzatmani qo‘shish; b) 1-uzatmadan 2-uzatmaga o‘tish; d) 2-uzatmadan  
3 - uzatmaga o‘tish; e) 3 - uzatmadan 4 - uzatmaga o‘tish; f) 4 - uzatmadan 5 - uzatmaga o‘tish;  
g) orqaga yurish uzatmasini qo‘shish.