O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv

Arginin. Jo‘ja va uning pati tez o‘sishini ta’minlaydi; 
tirik  jonzodning  urug‘lanish  va  urchish  qobiliyatini 
oshiradi;  uglevod  almashinish  jarayonida  ishtirok  etadi; 
modda  almashinish  jarayonida  ishtirok  etadigan  kreatin 
va  kreatinin  aminokislotalarini  hosil  qiladi;  qalqonsimon 
bezning  faoliyatiga  ijobiy  ta’siri  bor.  Arginin  parranda-
ning buyragida va 5 kunlik embrion organizmida arginaza 
fermenti holatiga uchraydi.
Glisin. Jo‘ja tanasi va pati jadal o‘sishini ta’minlaydi, 
ichki muhitda to‘plangan azotning siydik bilan chiqib ke-
tishini tezlashtiradi va bu bilan aminokislotalarning zahar-
lash qobiliyatini bartaraf etadi.
Valin.  Jigarga  keltirilgan  glukozaning  glikogenga 
aylanish  jarayonida  va  oqsil  sintez  bo‘lishida  ishtirok 
etadi. Parranda faqat tabiiy valinni hazm qila oladi. Agar 
ratsionda  valin  yetishmasa,  mol  oziq  yeyishdan  bosh 
tortadi, tez oriqlaydi va vaznini yo‘qotadi.
Yuqorida qayd qilib o‘tilgan fikrlar shuni ko‘rsatadiki, 
har qanday oziqning to‘yimliligini belgilab beradigan oziq 
modda protein hisoblanadi. Proteinning hazm bo‘lish da-
rajasi  molning  turi,  fiziologik  holati  sog‘lomligi,  mijozi, 
mahsuldorligiga  qarab  har  хil  bo‘lishi  mumkin.  Uning 
tana  jismida  o‘zlashtirilgan  qismi  hazm  bo‘lgan  protein 
hisoblanadi.  Buni  aniqlash  uchun  me’daga  ratsion  bilan 
kirgan  protein  miqdoridan  najas  bilan  tana  vujudidan 
chiqarilgan  azot  miqdori  ayiriladi,  farqi  hazm  bo‘lgan 
protein  miqdorini  bildiradi.  Ratsiondagi  protein  necha 
foiz hazm bo‘lishini ilgaridan bilish qiyin. Shuning uchun 
ham ratsion to‘yimliligini hazm bo‘ladigan protein miqdo-
ri bo‘yicha aniqlash to‘g‘ri kelmaydi. Ratsion to‘yimliligi 
undagi хom protein miqdori bilan aniqlanishi kerak. Xom 

---

28
protein deb, ratsion tarkibidagi jami azot saqlovchi mod-
dalarning umumiy miqdoriga aytiladi.