O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

Klassifikatsiya prinsipi
- bu xavf bilan bog‘liq belgilariga qarab 
obyektlarni sinf va toifalarga bo‘lishdan iborat. 
Kuchli tа'sir qiluvchi zаharli mоddаlаr
(KTZM) - mа'lum 
miqdоrdа hаvоdа yoki jоylаrdа mumkin bo‘lgаn dаrаjаdаgi 
kоntsеntrаtsiyadаn yuqоri bo‘lib, insоnlаr, qishlоq xo‘jаlik jоnivоrlаr 
vа mаdаniy o‘simliklаrgа zаrаrli tа'sir ko‘rsаtuvchi, hamda ulаrni 
o‘limgа оlib kеlishi mumkin bo‘lgаn kimyoviy mоddаlаr. 
Kuyish
– termik, elektrik va kimiyaviy ko‘rinishlarda bo‘ladi. 
Kuyish og‘irlik holatiga ko‘ra 4 darajaga bo‘linadi: 1- darajali 
kuyishda teri qizarib shishadi; 2-darajali kuyishda suv pufaklari hosil 
bo‘ladi; 3-darajali kuyishda teri jonsiz bo‘lib, sezish qobilyatini 
yo‘qotadi; 4-darajali kuyishda teri qorayadi, muskullar va suyaklar 
shikastlanib qurib qoladi. 
Kvantifikatsiya -
murakkab tushunchalarning sifatini aniqlashda 
sonli tavsiflarni joriy qilishdir.
Noksosfera
– doimiy yoki davriy ravishda xavf sodir bo‘ladigan 
zona. 
Nomenklatura
- ma'lum belgilariga ko‘ra tizimlashtirilgan xavfli 
nom va so‘zlar ro‘yxatidir (alanga, buzilish, gaz, gerbitsid, dinamik 
zo‘riqish, yemirilish, yong‘in, zahar, zilzila, ifloslanish, kuyish, lat 
yemoq, loyqalanish, lazer nurlari, magnit maydoni va boshqalar). 
Noosfera
– biosferaning inson tomonidan boshqariladigan yangi 
sifat holati, biosferaning oliy bosqichi. 
Qon ketish
– shikastlangan tomirlardan tashqariga qon chiqib 
turishi (oqishi) bo‘lib, jarohatlarni bevosita hayotga xavf soluvchi 
eng xatarli asoratlaridan biridir.
Qutqаruvchi
- muаyyan dаstur bo‘yichа qutqаruv ishlаrigа 
tаyyorlаngа 
vа 
bеlgilаngаn 
tаrtibdа 
аttеstаtsiyadаn o‘tgаn 
O‘zbеkistоn Rеspublikаsi fuqаrоsi. 
Radiatsiyaviy avariya
– uskuna nosozligi, xodimlarning xatti- 
harakatlari (harakatsizligi), tabiiy va texnogen xususiyatli favqulodda 
vaziyatlar tufayli kelib chiqqan, fuqarolarning belgilangan 
me’yordan ko‘proq nurlanish olishga yoki atrof-muhitning radioaktiv 

---

461 
ifloslanishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan yohud olib kelgan 
ionlashtiruvchi nurlanish manbai ustidan boshqaruvning izdan 
chiqishi.