O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

 
17.2. Iqtisodiyot tarmoqlari binolari, inshootlari va qurilish 
materiallarining yong’inga qarshi bardoshlilik darajalari.
Ob’ektlarni portlash, yonib-portlash va yongin xavfliligi 
bo’yicha tasniflari. 
Ishlab chiqarish unda ishlatiladigan yoki 
saqlanadigan materiallarning yonish xususiyati bo’yicha 5 ta toifaga 
ajratiladi -A,B,V,G,D 
A toifa
—yong’inga va portlashga xavfli sanoat korxonalari. 
Bularga suv, kislorod va bir-biri bilan birikishi natijasida portlashi va 
yonishi 
mumkin 
bo’lgan 
moddalarni 
ishlatiladigan 
sanoat 
korxonalari; alangalanish quyi chegarasi xonadagi havo hajmiga 
nisbatan 10 % miqdorni tashkil qilishi mumkin bo’lgan yonuvchi 
gazlar ishlatiladigan sanoat korxonalari; xona hajmiga nisbatan 5 % 
miqdorni tashkil qilishi mumkin bo’lgan va bug’larining alangalanish 
harorati 28°C gacha bo’lgan suyuqliklar bilan ish olib boriladigan 
sanoat korxonalari. Bu toifaga oltingugurtli uglerod, efir, atseton va 
boshqa shunga o’xshash moddalar olinadigan sanoat korxonalari 
kiradi. 

---

419 
B toifa
—portlash va yong’inga xavfli toifadir. Bu toifaga quyi 
alangalanish chegarasi havo hajmiga nisbatan 10% dan ortiq bo’lgan 
yonuvchi gazlar bilan ish olib boriladigan, shuningdek, chaqnash 
harorati 28 dan 61 °C gacha bo’lgan suyuqliklar hamda ishlab 
chiqarish jarаyonida chaqnash haroratigacha yoki undan ortiq 
darajada qizdirilgan suyuqliklar bilan ishlaydigan va pastki 
alangalanish chegarasi 65 g/m
3
dan kichik bo’lgan chang va tolalar 
bo’lgan va mazkur gazlar, suyuqliklar va changlar xona hajmining 5 
% dan ko’proq miqdorda to’planib, portlovchi aralashma hosil qilishi 
mumkin bo’lgan sanoat korxonalari kiradi. Mana shunday sanoat 
korxonalari sirasiga ammiak haydovchi kompressor stansiyalari, 
detallarni kerosin bilan yuvib tozalash korxonalari mansubdir. 
V toifa
—yong’inga xavfli toifa. Bu toifaga bug’larining chaqnash 
harorati 61 °C dan yuqori bo’lgan suyuqliklar, quyi alangalanish 
chegarasi 65 g/m
3
dan ortiq bo’lgan yonuvchi changlar va tolalar, 
shuningdek, bir-biri bilan, havodagi kislorod bilan va suv bilan 
birikkan holda yonuvchi moddalar va qattiq yonuvchi jismlar bilan 
ish olib boriladigan sanoat korxonalari kiradi. Ko’mir kukuni hosil 
qilish va yog’ochsozlik sanoat korxonalari shular jumlasidandir. 
G toifa
—yong’inga xavfli toifa. Bu toifaga yonmaydigan jism va 
materiallarga, qizdirib, cho’g’lantirib va eritib ishlov beradigan va 
ishlov berish davomida nurli issiqlik, uchqun va alangalar chiqish 
mumkin bo’lgan, qattiq, suyuq va gazsimon moddalar yoqilg’i 
sifatida ishlatiladigan sanoat korxonalari kiradi. Qozonxonalar, 
eritish va quyish sexlari, marten sexlari ana shu: toifadagi 
korxonalardandir. 
D toifa
—yong’inga xavfsiz toifa. Bunga yonmaydigan jismlar va 
materiallarga sovuq ishlov beradigan sanoat korxonalari kiradi. 
Mashinasozlik sanoat korxonalari, qurilish sanoat korxonalari shular 
sirasiga kiradi.