O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

Gidrotexnik inshootlaridagi avariyalarda fuqarolarning xatti-
harakatlari. 
Gidrotexnik 
inshootlaridagi 
avariyada 
fuqarolar 
quyidagi qoidalarni bajarishlari lozim: 
-
suv ostida qoladigan hududdagi fuqarolarni, suv bosishi mumkin 
bо’lgan hududlarni va suv bosish vaqtini shuningdek shikastlovchi 
omillarini (suv urib ketadigan tо’lqin balandligi va tezligini va 
boshqalarni) yaxshi bilishlari kerak; 
-
aholining hammasi suv bosish xavfi tug’ilgandagi va suv 
bosgandagi xatti-harakatlarga tayyorlangan bо’lishlari kerak; 
-
aholining hammasi suv bosish ehtimoli borligi, suv bosish vaqti, 
uning chegaralari haqidagi va evakuatsiya tartibi haqidagi 
tavsiyalarni vaqtida olishi kerak; 
-
xavf haqidagi xabar (ogohlantirish) olinganda quyidagi ishlar 
qilinishi kerak: darhol hujjatlarni, qimmatbaho va kerakli 
buyumlarni, 2-3 kunlik oziq-ovqat va ichimlik suvini о’zi bilan olish; 
uylarni ehtiyot holatda (gaz, suv, elektr ta’minotini о’chirishi) 
qoldirishi kerak; chorva mollarini xavfsiz joylarga о’tkazib qо’yish; 
-
agar tо’satdan halokatli suv bossa: suvning tо’lqin zarbidan 
saqlanish uchun mustahkam qurilgan inshootlarning yuqori 
qismlariga chiqiladi; oldindan tayyorlangan qutqaruv vositasini (4-6 
ta bir litrli plastmassa idishlari osilgan najot kamarini) taqib olishadi; 
agar odam imorat ichida (yuqori qismlarida ) qolgan bо’lsa, 
qaеrdaligini belgilab, qutqaruvchilar yordamga kelishi uchun oq 
bayroq belgilari osib qо’yiladi. 
 
Nazorat savollari 
1. 
Avariyalar va ularga sababchi bо’lgan omillar nimalardan 
iborat? 
2. 
KTZM ta’siridagi avariyalarda fuqarolar muhofazasining xatti-
harakatlarini tushuntiring. 
3. 
Fojealar sodir bо’ladigan tarmoqlar va ularning oqibatlari 
qanday bо’ladi? 
4. 
Yadrоviy pоrtlаsh. Yoruglik impulsi dеb nimаgа аytilаdi? 

---

367 
5. 
Rаdiоаktiv zахаrlаnish. 
6. 
Yoruglik nuri vа uni insоnlаrgа tа’siri. 
7. 
Tехnоgеn хususiyatli fаvqulоddа vаziyatlаr vа ulаrdаn 
muhоfаzа.

8. 
Tехnоgеn хususiyatli fаvqulоddа vаziyatlаrdа аhоlini 

hаrаkаti. 
9. 
Trаnspоrt аvаriyalаri vа hаlоkаtlаri. Yongin-pоrtlаsh хаvfi 
mаvjud bulgаn оb’еktlаrdаgi аvаriyalаr.
10. 
Kimyoviy хаvfli оb’еktlаrdаgi аvаriyalаr. Enеrgеtikа vа 
kоmmunаl tizimdаgi аvаriyalаr.