O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

b) Inson tanasidan o’tayotgan tokning turi
. 
Tokni kuchini 
insonga turli ta’sir ko’rsatadi. Ko’rsatgan ta’siriga qarab quyidagi tok 
qiymatlariga ajratiladi:
-
tokni sezish chegarasi. O’zgaruvchan tokni 50 
Gs
va miqdori 
0.1-1.5 
mA
, o’zgarmas tokni miqdori 5-7 
mA
. Shu holatda inson qo’l 
panjalari titraydi va issiqlikni sezadi; 
-qo’yib yuboradigan tok
.
O’zgaruvchan tokni miqdori 8-10 
mA
, 
o’zgarmas tok uchun 20-25 
mA
. Shu holatda inson og’riq sezadi 
badani qiziydi; 
-ushlab qoladigan tok
.
O’zgaruvchan tokni miqdori 10-15 
mA
, 
o’zgarmas tok uchun 50-80 
mA
. Shu holatida qo’l mushaklari keskin 
qisqariladi, shok holati kuzatiladi, nafas olish qiyinlashadi, va inson 
o’zini tanasini boshqarib ololmaydi; 
-fibrilyasion tok. O’zgaruvchan tok miqdori 100 
mA
, o’zgarmas 
tok uchun 300 
mA
. Shu holatda insonni yurak mushaklari tartibsiz 
qisqariladi, ishlash tartibi buziladi, natijada qon aylanish tizimi 
ishdan chiqadi. 

---

231 
v) Inson tanasidan tokni o’tgan yo’li.
 
Inson tanasidan tokni 
o’tgan yo’li ham katta ahamiyatga ega. Agar elektr tok muhim 
organlaridan yurak, o’pka, miyalaridan o’tgan bo’lsa o’ta xavfli, 
boshqa yo’llardan o’tgan bo’lsa, hatari kamroq bo’ladi. Inson 
tanasidan o’tayotgan tok eng ko’p uchraydigan yo’llari aniqlangan. 
Tez uchrab turadigan yo’l o’n qo’l-oyoqlar, undan keyin, “qo’l-qo’l” 
va “chap qo’l-oyoqlar”. 
g)Inson tanasidan o’tayotgan tokni davom etish muddati
. Inson 
tanasidan o’tayotgan tokni davom etish muddati ham katta ta’sir 
ko’rsatadi, qanchali tok vaqti ko’p bo’lsa, shunchalik havfi 
oshaveradi. Shu holatda insonni yurak mushaklari tartibsiz 
qisqariladi, ishlash tartibi buziladi, natijada qon aylanish tizimi 
ishdan chiqadi. 
T 
fazasi yurakning eng xavfli fazasi hisoblanadi.
40- rasm. Tokni yurak T kardiosikl fazasi vaqtida o’tish havfi. а) 
cog’ odamning elektrokardiogrammasi; b) o’tayotgan tok miqdorini 
vaqtga bog’liqligi 
Tok yurakdan o’tayotgan vaqtda yurakning fibrilyasiyasi 
kuzatilinadi, unung davomiyligi 0,2 sek teng .