O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o `zbekiston respublikasi qishloq xo`jaligi vazirligi

2. Bino va qurilmalar
Qishloq xo’jalik mollarini boqish uchun sigirxonalar, buzoqxonalar, cho’chqaxonalar, qo’yxonalar va boshqalar quriladi.
S igirxonalar 100, 200 (1.2-rasm) va 400 boshga mo’ljallanib, mollarni bog’lab va bog’lamasdan boqish uchun quriladi.
1.2-rasm. 200 bosh sigirni bog’lab boqish usuliga mo’ljallangan sigirxona rejasi:
1-boqish xonasi; 2-ozuqa qabul qilish va yuklash joyi; 3-go’ngni tashqariga chiqarish tanburi; 5-yuvish joyi; 6-sutxona; 7-laboratoriya; 8-vakuum-nasos xonasi; 9-sovuqlik tayyorlash qurilmasining xonasi; 10-ishchilar uchun xona; 11-garderob; 12-sanitariya xonasi; 13-dush xonasi; 14-manej; 15-manejning yuvish xonasi; 16-sun’iy qochirish laboratoriyasi; 17-Shamollatgich kamerasi; 18-yuvish jihozlari xonasi; 19-daxliz; 20-kirish.
Bog’lab boqish usulida har bir mol alohida boqish joyida boqiladi. Boqish joyi bog’lash qurilmasi, oxur, avtosug’orgich , ozuqalarni tarqatish, go’nglarni yig’ishtirish va sigirlarni sog’ishni mexanizatsiyalash sistemalari bilan jihozlaniladi: bir bosh sigir uchun zarur maydon me’yori - 8...10 m².
Mollarni bog’lamasdan boqish usulida xonalar ichiga mollar dam oladigan joylar quriladi. Dam olish joyidan tashqarida umumiy avtosug’orgich qo’yiladi; uning bir sigir uchun pol sathining maydoni 3...6 m². Mollar xonadan tashqaridagi ozuqa maydonchasida yoki yayratish maydon-chasida oziqlantiriladi va sut sog’ish blokida sog’iladi.
Katta sigirxonalarning o’lchamlari 72x12 m dan 114x27 m gacha bo’lishi mumkin, ularda ko’chib yuruvchi ozuqa tarqatgichlar uchun keng yo’laklar ko’zda tutiladi.
Buzoqxonalar odatda 200 boshga mo’ljallanib tug’ruq bo’limi bilan birgalikda quriladi. Buzoqlar 10...14 kungacha shaxsiy kataklarda, so’ng guruhlarga mo’ljallangan joylarda (stanoklarda) 10...15 boshdan guruhlab boqiladi. Bo’rdoqilar xo’jaliklarda 50...60 molga (bir yoshdagi) mo’ljallangan sektsiyalarda bog’lamasdan boqiladi (bir bosh uchun pol sathining me’yori 35...40 m²).
Qo’yxonalar janubiy zonalarda [3] yoz oylarida yaylovda, qish oyla-rida esa qo’yxonalarda (1.3-rasm) boqishga mo’ljallab quriladi. Qo’yxonalarning ichkarisi qo’ylarning har xil guruhlari va kategoriyalariga qarab sektsiyalarga bo’linadi. Bir bosh uchun maydon me’yori - m² da: ona qo’y uchun - 1,1...2, qo’chqor uchun - 1,8...2,5, sovliq uchun - 0,7...0,9 va qo’zi uchun - 0,6...0,8.

1.3-rasm. 300 bosh ona qo’y (umumiy boshi 900 qo’y)ga mo’ljallangan (a) cherdaksiz va (o) cherdakli yopilgan qo’yxona rejasi: 1-issiqxona; 2-qo’yxona; 3-qo’zilar uchun xona; 4-tanbur.

Ozuqalar ko’chib yuruvchi tarqatgichlar yordamida (yoki statsionar) tarqatiladi. Go’ng somon to’shamalari bilan yiliga bir-ikki marta buldozer qirg’ichlari yordamida yig’ishtiriladi. Qishloq xo’jalik fermalari qurilishlarida xonalar mollarni ushlash texnologiyasi talablariga javob berishi; qurilishdagi kelishilgan bir modul sistemasiga va asosiy o’lchamlari unifikatsiyalangan, texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlari asoslangan bo’lishi kerak.
Qishloq xo’jalik fermalarining qurilishlarida ko’p tarqalgan qonstruktiv sxema: to’liq umumiy devor yoki to’liqsiz ustun-to’sinli sistema -g’ishtli devor. Xonalarni qo’rishda mahalliy qurilish materiallaridan keng foydalaniladi.
So’nggi yillarda Toshkent viloyatining bir necha xo’jaliklarida yosh buzoqlarni bo’rdoqiga boqishda yengil, ixchamlashtirilib qurilgan xona-lardan (1.4-rasm) foydalanilmokda. Bunday qonstruktsiyali xonalarda saqlangan mollarda hosil qilingan biologik xususiyatlar tufayli ular issiqlik stressiga (sovuqlikka nisbatan) kam uchraydilar.

1.4-rasm. Xonaning ichki ko’rinishi.

Konstruktsiya [4] arkasimon yasalib, usti brezent bilan yopiladi. Arkali karkas to’sinlari gofrlangan 1 mm qalinlikdagi po’latdan tayyorlanadi. Metall to’sinlar bilan brezent oralig’idagi kontakt maydoni 5 sm ni tashkil qiladi va issiq kunlarda uning qizib ketishining oldini oladi. Undan tashqari brezentning oq rangi ortiqcha qo’yosh radiatsiyasini qaytaradi. Xona maydoni arkalar soni orqali o’zgartirilishi mumkin.
Qish faslida brezent ustidan plyonka yopilib, xona issiqlik bilan ta’minlanadi. Konstruktsiyaning ichki qismiga buzoqlar uchun kataklar o’rnatiladi: sug’orish - avtosug’orgichlar, ozuqa tarqatish — ko’chib yuruvchi tarqatgichlarda, sektsiyalarga yig’ilgan go’ngni tozalash esa yiliga 1...2 marotaba osma qirgichlar bilan jihozlangan traktorlar yordamida amalga oshiriladi.