O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o `zbekiston respublikasi qishloq xo`jaligi vazirligi

Dvigatelni ishlashi mobaynida qo’yidagi jarayonlar (4-rasm), ya’ni, oldindan tayyorlangan yoqilg’i aralashmasini (benzin va gaz bilan ishlaydigan dvigatellarda) yoki alohida toza havo va dizel yoqilg’isini (dizel dvigatelida) silindr ichiga kiritish, uni siqish, yondirish va chiqarish jarayonlari ketma-ket amalga amalga oshiriladi.
I. Kiritish jarayoni – tirsakli val aylanganda porshen pastga harakatlanadi, shu bilan bir paytda kiritish klapani ochilib, silindr ichiga yoqilg’i aralashmasi yoki toza havo suriladi.
II. Siqish jarayoni – porshen yuqoriga harakat qilganda kiritish va chiqarish klapanlari berkitiladi va yoqilg’i aralashmasi (benzinli dvigatelda 6-8, dizel dvigatelida 14-18 martagacha) siqiladi.
III. Yonish jarayoni – porshen yuqori Chekka nuqtaga yetganda benzinli dvegatelda siqilgan yoqilg’i aralashmasi elektr uchquni yordamida yondiriladi, dizel dvigatelida siqilgan va qizigan havoga yoqilg’i purkaladi va u o’z-o’zidan yonadi.Yoqilg’ini yonishi natijasida hosil bo’lgan yuqori bosimli gaz porshenni pastga harakatlantiradi, bu yonish jarayoni pastki Chekka nuqtagacha davom etadi.

2.5-rasm: To’rt taktli dizel dvigatelining ishlash jarayoni:
1-tirsakli val; 2-shatun; 3-porshen; 4-silindr; 5-havo kiritish yo’lagi; 6-kiritish klapani; 7- forsunka; 8- chiqarish klapani; 9- yongan gazni chiqarish yo’lagi
IV. CHiqarish jarayoni – porshen yuqoriga harakatlanganda chiqarish klapani ochiladi va yonishdan hosil bo’lgan gazlar tashqariga chiqariladi.
Dvigatelni to’xtovsiz bir maromda ishlashini ta’minlash uchun u o’zaro nihoyatda yuqori aniqliqda ishlaydigan 2 ta mexanizm va 5 ta tizim bilan ta’minlangan.
Krivoship shatun mexanizmi-aralashmani yonishi natijasida hosil bo’lgan bosim ta’sirida pershinning ilgarilanma-qaytma harakatini tirsakli valning aylanma harakatiga aylantirib beradi.
Gaz taqsimlash mexanizmi – ishchi aralashmani kerakli paytda silindrga kiritish va ishlab bo’lgan gazni tashqariga chiqarib yuborishga xizmat qiladi.