O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o `zbekiston respublikasi qishloq xo`jaligi vazirligi

2. Go’ng yig’ishning texnik vositalari va ularni hisoblash asoslari
Go’ng yig’ish va chiqarish qurilmalari mexanik va gidravlik sistemalarga bo’linadi. Mexanik qurilmalar barcha turdagi ferma va kom­plekslarda, gidravlik sistema esa asosan cho’chqachilikda qo’llaniladi. O’z navbatida mexanik sistema harakatlanuvchi va doimiy o’rnatiladigan bo’lib, qattiq to’shamali va to’shamasiz suyuq shaltoqlarni yig’ish va chiqarishga mo’ljallangan bo’lishi mumkin.
Harakatlanuvchi shaltoq yig’ish qurilmalariga kurakli buldozer BN-1, BSN-1,5, buldozer-yuklagich PB-35, frontal orqaga tashlab yuklagichi PFP-1,2 lar kiradi. Ular bog’lab va bog’lamasdan saqlash usullarida qo’llanilishi mumkin. Go’ng chiqarish yo’llarining kengligi 2,2...2,7 m atrofida bo’ladi. Molxonalar harakatlanuvchi qurilmalar yordamida to-zalanayotgan vaqtda sovib ketmasligi uchun darvozalar vagonli arkiga o’xshash qilinishi va tashqi havodan himoya lash devori tashkil etilishi kerak. Buning uchun molxonaning o’rta qismidan havo olinib hamda darvozalarga yo’naltirilishi ko’zda tutiladi.
Molxonalardan olib chiqilgan shaltoq betonlashtirilgan maydon-chalarga yig’ilib, ikki oy davomida saqlanadi, so’ngra yana saqlash uchun dalaga olib ketiladi.
Harakatlanuvchi shaltoq yig’ish vositasini ish unumi 1000 kg shaltoqni chiqarishga sarflanayotgan mashina vaqti orqali topiladi (s);
, (5.3)
bunda: - buldozer bilan molxonadan 1000 kg shaltoqni chiqarishga sarflanayotgan vaqt, s;
- shaltoqni chiqarish yo’lining o’rtacha uzunligi, m;
- buldozerning bir o’tishida olib ketiladigan shaltoq miqdori, kg;
- buldozerning o’rtacha ishchi tezligi, m/s;
1000/ts_b - 1000 kg shaltoqni chiqarishdagi qatnashlar soni.
SHaltoqning harakatlanishiga qarshilik kuchi (N):
, (5.4)
bunda: K_b - kurakni o’rnatish burchagini hisobga olish koeffitsienti;
- statik ishqalanish koeffitsienti;
M - surilayotgan shaltoq massasi, kg.
Doimiy o’rnatiladigan mexanik qurilmalarga kurakchali transpor-tyorlar, sim arqonli skreperlar va trosli kuraklar kiradi. Kurakchali transportyorlar harakat kiluvchi vositalarga bo’linadi.
Aylanma harakatlanuvchi kurakchali transportyorlar (5.2-jadval) molxona, buzoqxona, cho’chqaxona va boshqa chorvachilik binolaridan shaltoqni kunlik yig’ishda keng qo’llaniladi.
TSN-160 kurakchali go’ng yig’ish transportyori (5.1-rasm va 5.2 a-rasm) mustaqil gorizontal va qiya transportyorlardan hamda boshqarish qutisidan tashkil topgan.

5.1-rasm. TSN-160 kurakchali go’ng yig’ish transportyori: 1,6-o’zatma; 2,4-transportyorlar; 3,5-taranglash va burish qurilmalari.

Gorizontal transportyor zanjir, unga maxkamlangan kurakchalar. avtomatik taranglash va burish qurilmalari va yuritmadan iborat. Yuritma elektr dvigateli, ikki pog’onali reduktor va undan keyin joylashgan besh qatorli ponasimon tasmali uzatmadan iborat. Gorizontal transportyor tagiga po’lat tasma tashlangan beton ariqcha joylashtiriladi. Qiya trans-portyor ham xuddi Shunday kurakchalari bo’lgan zanjir, metalldan qilingan tarnov, uning tayanchi, burish va taranglash qurilmalari, yuritma elektr dvigateli va ikki pog’onali tsilindrsimon reduktordan tashkil toptan.
Kurakchali zanjirli transportyorlarning texnik ma’lumotlari
5.2-jadval

Ko’rsatkich	TSN-2,0B	TSN-160
Ish unumi, t/soat	4,5	4,5...5,7
Zanjir qadami, mm	115	80
Zanjir uzunligi, m	170/123,7	160/13,07
Zanjirning harakat tezligi, m/sek	0,19/0,72	0,18/0,72
Kurakchalar qadami, mm	920/460	1120/460
O’lchamlari, mm: kurakchaning go’ng kanalining	920x50 320x125	285x120 320x120
Elektr dvigateli quvvati, kVt	4/1,5	4/1,5
Transportyor massasi, kg	2730	1410/555
Xizmat ko’rsatuvchilar soni, qishi	1	1

Qiya transportyor o’rnatilgan bino harorati - 10°S dan past bo’lganda xonani isitish shart bo’ladi. Transportyor gorizontga. nisbatan 30° burchak ostida o’rnatiladi va bu go’ngni 2650 mm balandlikka ko’tarish imqoniyatini tug’diradi, so’ngra u yerdan go’ng transport vositasiga tashlanadi.

5.2-rasm. Kurakchali go’ng yig’ish transportyorlarining konstruktiv-
texnologik sxemalari: a) - TSN-160; b) - UN-3; v) - USN-8 cho’michli ko’ndalang skreper qurilmasi; 1-buylama transportyor; 2 qiya transportyor
Z-taranglash qurilmasi; 4-UN-Z ko’ndalang transportyor skreperi
Kurakchali zanjirli transportyorlarning hisobi ularning ish unumini, tortishga qarshilik kuchi va talab etiladigan quvvatni aniqlashga qaratilgan.

Ish unumi (kg/s) qo’yidagicha topiladi: