|
Optik nurlanish. Nurlanish - bu jismning o’zida yig’ilgan ener-giyani ajratishi bo’lib, nurlash tulqini 10 nm dan 340 mkm gacha bo’lganda optik nurlanish deyiladi.
Nurlarning turiga qo’ra optik nurlanishlar qo’yidagilarga bo’linadi: ulьtrabinafsha - UF (10...380 nm), ko’rinadigan (380...760 nm), infraqizil - IK (760 nm...340 mkm).
Binolarning ichki iqlimiga va qishloq xo’jalik hayvonlari orga-nizmiga ulьtrabinafsha nurlanish kuchli va har tomonlama ta’sir qiladi, jumladan eritem va bakteritsid o’zgartirish kiritadi.
Infraqizil nurlanish qisqa to’lqinli (760 nm...24 mkm), o’rta to’lqinli (25...250 mkm) va uzun to’lqinli (250...340 mkm) bo’ladi. Bu nurlanish asosan issiqlik beradi va mahalliy qizdirish uchun foydalaniladi.
IKZ-220-500, KI-220-1000 va shunga o’xshash rusumli nurlatgichlar infraqizil nurlatgich bo’lib, "yorug’ nurlatgich"lar ham deyiladi. Bundan tashqari, "Qora nurlatgich"lar yoki TEN lar (OKB-3295, OKB-3296T va boshqa rusumli nurlatgichlar) dan ham foydalaniladi.
Ulьtrabinafsha nurlatish uchun LE rusumli lyuminestsent eritem va DRT rusumdagi simob kvartsli chiroqlar ishlatiladi.
IKUF-1 tipidagi kombinatsiyalashgan hisoblanadi, chunki ular bir paytning o’zida ham kizdirip binafsha nurlatish imqoniyatiga ega. Ularda quti shaklidagi korpusga IKZK-220-250 rusumdagi ikkita infraqizil chiroqlar o’rnatilgan bo’lib, chiroqlar orasida esa LE-15 rusumdagi qaytargich sifatidagi ulьtrabinafsha chiroq joylashtirilgan. Boshqarish avtomatik va qo’lda amalga oshiriladi. Ishlash va ajratib qo’yish davomiyligi 2RVM rusumidagi vaqt rel’esi orqali rostlanadi.
Nazorat savollari
1. Ichki iqlimni tashkil etish jarayonini tushintiring ?.
2. Shamollatish sistemalari deganda nimani tushinasiz? .
3. Shamolatish va isitish jihozlari jixozlari tuzilishi va ishlash tartibini ayting ?.
4. Shamollatishni hisoblash jarayonini tushintiring?.
5. Yoritilganlik normalarini ayting?.
7-Mavzu: Chorvachilik fermalarida go’ng chiqarish, saqlash, qayta ishlash va zararsizlantirishni mexanizasiyalash
Reja
1. Go’ng yig’ish, chiqarish va qayta ishlashni mexanizatsiyalash texnologiyasi.
2. Go’ng yig’ishning texnik vositalari va ularni hisoblash asoslari.
3. Go’ngni go’ngxonalarga chiqarishning texnik vositalari.
4. Go’nglarga ishlov berish va qayta ishlashni mexanizatsiyalash .
1.Go’ng - bu organiq (mahalliy) o’g’it bo’lib, tarkibida o’simlik uchun zarur bo’lgan juda ko’p to’yimli moddalarga ega. Go’ngning kunlik chiqishi miqdori har xil, hamda katta oraliqda chegaralanib qishloq xo’jalik hayvonlarini saqlash sistemasi va usuliga (to’shamali yoki to’shamasiz), Qishloq . xo’jalik hayvonlarining turiga, yoshiga, ratsionidagi ozuqa turiga, miqdoriga, oziqlantirish usuliga, qishloq xo’jalik hayvonlarining kontsentratsiyasi va ishlab chiqarish hajmiga bog’lik.
Bir qishloq xo’jalik hayvonidan olinadigan kunlik shaltoq miqdori taqriban qo’yidagicha hisoblanishi mumkin (kg):
, (5.1)
bunda; - ratsion tarkibidagi ozuqalarning quruk, modda qismi, kg;
Tkm- to’shama tarkibidagi quruq modda miqdori, kg.
SHaltoqning yillik chiqishi (kg) esa qo’yidagicha topiladi:
, (5.2)
bunda: - bir bosh qishloq xo’jalik hayvonidan ajraladigan ekskre-mentlarning kunlik miqdori, kg;
- bir bosh qishloq xo’jalik hayvonidan ajraladigan kunlik siydik miqdori, kg;
- bir bosh qishloq xo’jalik hayvonlaridan ajraladigan kunlik shaltoqni yig’ishtirishga sarflanadigan suv miqdori, kg;
T - bir bosh qishloq xo’jalik hayvoniga to’g’ri keladigan kunlik to’shama miqdori, kg;
- shaltoqning yig’ilish kunlari soni, kun;
- qishloq xo’jalik hayvonlari soni.
Qishloq xo’jaligi hayvonlarining molxonadagi o’rinlari ikki marta - ertalab va kechko’run sog’ishdan oldin tozalanadi va to’shama solinadi. SHaltoq chiqishi kun bo’yi bir tekis ketmaydi. Ko’proq qismi, ya’ni 30% dan oshiqroq qismi oziqlantirish davriga to’g’ri keladi. Sutka davomida qishloq xo’jaligi hayvonidan 10... 15 martagacha shaltoq chiqadi va shundan 85% 0,5 m kenglikdagi shaltoq kanali bo’ylab oxurdan 1,5...2 m o’zoqlikka tushadi.
Qishloq xo’jalik hayvonlarining to’planishi va Chorvachilik ning sanoat asosida tashkil etilishi quruq (to’shamali) go’ng urniga suyuq (to’shamasiz) shaltoq olinishiga olib keldi.
Shuning uchun xozirgi paytda ikki xil bir-biridan farq qiladigan quruq va suyuq shaltoqni yig’ish, tashish va qayta ishlash texnologiyalari qo’llanila boshladi.
Qishloq . xo’jalik hayvonlaridan chiqadigan ekskrement va talab etiladigan to’shama miqdori, kg
5.1-jadval
Qishloq xo’jaligi hayvonlari turlari
|
Ekskrement
|
To’shama, somon
|
suyuq
|
qattiq
|
Qoramollar
|
10...35
|
20...30
|
4...5
|
Qo’ylar
|
0,6...1,0
|
1,5...2,0
|
0,5..L
|
Otlar
|
4...6
|
15...20
|
2...4
|
Cho’chqalar
|
2,5...4,5
|
1,2...3,7
|
5...6
|
SHaltoq, murakkab sistema bo’lib qattiq, suyuq, va gazsimon modda-lardan tashkil topadi. Uning asosiy harakteristikasi namligi hisoblanadi va ekskrementning namligiga, to’shama turi va miqdoriga, saqlash sistemasiga bog’lik ravishda 74...85% atrofida bo’ladi.
Qoramollarning somonli shaltog’ining namligi 75...85% bo’lganda zichligi 530...890 kg/m3 bo’ladi. Qo’y va qoramollar suyuq shaltog’ining zichligi 1010...1020 kg/m3, cho’chqalarniki esa 1050...1070 kg/m3 ni tashkil qiladi.
Fermalardagi umumiy mexnat sarfining tahminan 40 foizi yuklash-tushirish va tashish ishlariga ketadi. Shundan qariyb 20% shaltoqni yig’ish-chiqarishga to’g’ri keladi.
Yuqorida ta’kidlanganidek, ikki xil texnologiya o’z navbatida qo’llanilish sharoitiga qarab qo’yidagilarga bo’linadi:
1. Qattiq to’shamali go’ngni yig’ish, chiqarish, saqlash va dalaga solish texnologiyasi.
2.Go’ngni kompostli materiallar (Qirqilgan somon, kepak va hokazolar), mineral o’g’itlar (fosfor uni)dan foydalangan holda tayyorlash, saqlash va tuproqka kompost holida solish uchun mo’ljallangan suyuq, to’shamasiz shaltoqni yig’ish, chiqarish texnologiyasi.
3. Suyuq to’shamasiz shaltoqni yig’ish, chiqarish, saqlash va suyuq holida tuproqka solish texnologiyasi.
4. Suyuq to’shamasiz shaltoqni yig’ish, chiqarish, suyuq va qattiq qismlarga ajratish, saqlash, suyuq va qattiq qismlarni alohida tuproqka solish texnologiyasi.
Birinchi sxema, asosan, qoramolchilik fermalarida mollar bog’lab saqlanganda yoki bog’lamasdan saqlanib shaltog’i o’zoq vaqt yig’ishtiril-maganda va ba’zan parrandachilik fermalarida qo’llaniladi.
Ikkinchi sxema yirik qoramolchilik ferma va komplekslarida mollar bog’lamasdan bokslarda saqlanganda va kompostli materiallar yetarli bo’lganda qo’llaniladi.
Uchinchi sxema maxsus ferma va kichik komplekslarda qo’llaniladi. Bunda suyuq shaltoqning oshiqcha qismi yig’ilib qolinmasdan o’g’it sifatida ishlatilishi ko’zda tutilgan bo’lishi kerak.
Turtinchi sxema yirik chorvachilik komplekslariga xos bo’lib, suvni tozalash va qayta ishlash texnologik sistemasi bor bo’lganda ishlatiladi. SHaltoq suyuq va qattiq qismlarga ajratilgandan keyin qattiq to’shamali go’ng kabi suyuq qismi zararsizlantiriladi va qayta ishlatiladi.
Umumiy holda molxonalardan shaltoqni yig’ish, chiqarish, saqlash va qayta ishlash joylariga tashish, saqlash, qayta ishlash va tuprokka solish texnologiyasi qo’yidagicha bo’lishi mumkin: to’shama materialni tashish va sepish, xonalarda shaltoqni yig’ishtirish, vaqtincha sakdaladigan joylariga tashish, nuri tayyorlash uchun shaltoqni qayta ishlash, transport vositasiga yuklash, dalaga tashish va tuprokka solish.
Krramollar bog’lab saqlanganda molxonalar bir sutkada 2...3 marta yig’ishtiriladi va shaltoq go’ngxona yoki maxsus kompost qilish maydon-chalariga chiqariladi.
Mollar bog’lanmasdan saqlanib shaltoq har zamonda yig’ishtirilganda u yiliga 2...3 marta yigilib, chiqariladi. Dam olish maydonchalaridan esa har kuni yoki har 2...3 kunda yig’ishtiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
