O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti shahrisabz filiali

Atmosfera holatining o’zgarishi.
Atrof-muhitni muhofaza qilish, ekologik barqarorlikni 
asrab qolish bugungi kunda dunyo hamjamiyatining e'tiboridagi masalalaridan biri bo’lib 
qolmoqda.
Atmosferani ifloslanishi tabiiy va antropogen manba’lar hisobiga bo’ladi. 
A). 
Tabiiy omillarga
- tog jinslarining yemirilishi, zilzila oqibati, vulqonlar faoliyati 
(vulqonlarning otilishi), tuproqning yemirilishi, o’rmonlarga o’t ketishi kabi hodisalar kiradi; 
B). 
Antropogen omillarga
– sanoat korxonalari faoliyatidan hosil bo’ladigan gaz 
chiqindilari va shuningdek avtomobil, temir yo’l, suv transportlari tomonidan turli yoqilgilaning 
ishlatilishi, zararli moddalarning havoga ko’tarilishi va boshqa shu kabi hodisalar kiradi.
O’zbekistonda atmosfera havosining sifat va miqdoriy tarkibida ham tabiiy va antropogen 
manba’lar katta ro’l oynaydi. 
Sanoatda yoqilgi - energetika, kimyo va neft - kimyo sanoati azot oksidlari 
chiqindilarining tashlanishida asosiy sababchi bo’lib hisoblanadi.
Yoqilgidan foydalanishning past samaradorligi atmosferaga ortiqcha chiqindi-tashlamalar 
tashlanishiga olib keladi. Bu mazkur ob'yektlar joylashgan aholi yashash punktlari va 
shaharlarda (Toshkent, Angren, Navoiy ) atmosfera havosining ifloslanish darajasiga ta'sir 
ko’rsatadi. 
Atmosfera havosining ifloslanishini kamaytirishga yo’naltirilgan tadbirlardan biri 
avtomobillar dvigatellarinininng ishlatilgan gazlari toksikliligi va tutun miqdorini davlat 
nazoratidan o’tkazish hisoblanadi. Respublikalarda avtotransport texnikalarini muqobil yoqilgi 
turlariga o’tkazish boyicha ishlar davom ettirilmoqda. hozirgi vaqtda avtotrasport vositalarini 
siqilgan tabiiy gaz va suyultirilgan neft gaziga o’tkazish muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda.

---

137 
“Uzavtosanoat” tizimida gaz ballonli uskunalar bilan jihozlangan “Damas” avtobillarini 
chiqarish rejalashtiril-moqda. Ayni paytda avtomobillarda gaz ballonli uskunalarni o’rnatish 
boyicha bir fator yirik korxonalar bilan hamkorlikdagi ishlar amalga oshirilmoqda. 
Atmosferaning gaz va issiqlik aylanishiga o’rmon yonishi va kesilishi, yerning haydalishi, yangi 
suv omborlarini qurilishi, suv oqimining o’zgarishi, botqoqlikning qurishi jiddiy ta'sir ko’rsatadi. 
Sanoat muassasalari, TETS, avtotransportlar katta miqdorda organik yonilgini yoqadilar, 
bu esa quyidagi holatlarga olib keladi: 
- atmosferada dioksid uglerodni tarkibini oshishiga. Bu jarayon