O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Fazo sezgini tarbiyalashga oid mashqlar:
1. Buyumlarsiz va buyumlar bilan qo‘llarni, oyoqlarni ko‘rsatilgan burchakkacha ko‘tarish (30, 45, 60, 90, 120 va h.k.) 2. Berilgan vazifalar bo‘yicha masofani qadamlab o‘tish (10, 20, 30, 50, 60, 100 va h.k.) burilishlar.
Vaqt sezgini trabiyalashga oid mashqlar:
1. Qat’iy belgilangan vaqt davomida yurish, yugurish, sakrash, irg‘itish, umumrivojlantiruvchi mashqlar (masalan: 30 soniya yurib erkin holda to‘xtash) 2. Belgilangan vaqt ichida erkin harakatni bajarish. 3. Mashqlarni ko‘p marta takroriy bajarilishi (tezlikka, aniqlikka, kuchga va h.k.)
Muvozanatni saqlashga oid mashqlar:
1. Bir oyoqda ko‘zni yumgan va ochiq holatda turish. 2. Turli buyumlar va buyumlarsiz bilan (gimnastik devorida, gimnastik skameykada, gimnastik hodada va h.k.) da mashqlar. 3. Har xil harakatli o‘yinlar, sport o‘yinlaridan so‘ng bir oyoqda va ikki oyoqda muvozanat saqlab qolish. 4. Belgilangan masofani ko‘zni yumib o‘tish.
Koordinatsion qobilitlarnig tarbiyalash metodikasining asoslari.
Koordinatsion qobiliyatlarni tarbiyalashda asosiy maqsad yangi harakatlar ko‘nikmasi va malakalarini egallashga qaratilgan bo‘ladi. Bu sifatni tarbiyalashda har xil qo‘llanmalar ishlatiladi. Chaqqonlikni rivojlantirishga yo‘naltirilgan jismoniy yuklanishning o‘zgarishi shug‘ullanuvchilar yengilaoladigan koordinatsion qiyinchiliklarni oshirish yo‘li bilan sodir bo‘ladi. Bu qiyinchiliklar asosan:
1. Harakat aniqligiga; 2. Ularning o‘zaro moslashuviga; 3. Muhitning birdan o‘zgarishiga bo‘lgan talablaridan kelib chiqadi. Chaqqonlikni tarbiyalash jarayonida harakat koordinatsiyalarining yanada yuqoriroq aks ettiruvchi turli metodik usullaridan foydalaniladi. (jadval 9)
9 - jadval

	METODIK USUL MAZMUNI		MISOLLAR
1.	Odatlanmagan dastlabki holatning qo‘llanilishi	1.	Sakrash yo‘nalishiga nisbatan orqa bilan turib uzunlikka sakrash.
2.	Mashqlarning ko‘zgisimon (zerkalno) bajarilishi.	2.	Diskni chap qul bilan irg‘itish.
3.	Tezlikning yoki harakat tempini o‘zgarilishi.	3.	Tezlashtirilgan tempda mashqlarni bajarish.
4.	Mashqlar bajarilish usul-fazoviy chegaralarning o‘zgarilishi.	4.	Kichik doiradagi diskni irgitish, o‘yin maydonining kichiklashtirilishi.
5.	Mashqlar bajarish usullarining o‘rin almashtirishi.	5.	Turli usullar bilan balandlikka sakrash.
6.	Qo‘shimcha harakatli mashqlarning qoldiqlari	6.	Yerga qo‘nishda qo‘shimcha burilish bilan tayanib sakrash.
7.	Guruhli yoki juft mashqlarda shug‘ullanuvchilarning qarama-qarshi ta’sirining o‘zgarishi.	7.	Uyinlarda turli taktika kombinatsiyalarni qo‘llash; turli raqiblar bilan uchrashuvlar o‘tkazish.
8.	Tanish bo‘lgan harakatlarni oldindan noma’lum holatlarda bajarish.	8.	Aksincha start holatidan chiqish.

Chaqqonlikni rivojlantirishga yo‘naltirilgan mashqlar tezda charchashga olib keladi. Shu bilan birga bularni bajarish muskul sezgilarining to‘liq aniqligini talab etadi va charchashda kam effekt bo‘ladi.
Chaqqonlikni asoslovchi ayrim qobiliyatlarga yo‘naltirilgan ta’sir etish yo‘llari haqida. Oqilona bo‘lmagan muskul kuchlanishlar bilan kuchlanishi har qanday harakat ma’lum ma’noda muskullardagi qo‘zgalish va bo‘shashish birikmasining natijasidir (kerakli vaqtdagi ma’lum muskullarning bo‘shashuvi) qo‘zg‘alish harakatlarni muvaffaqiyatli bajarish uchun zarurdir. (jadval 14) Harakatning kuchlanishi natijalriga salbiy ta’sir etadi. Sport turlari bo‘yicha misol: Chaqkonlikni tarbiyalashda quyidagilar ko‘maklashadi: 1. Muskullarni bo‘shashtirish; 2. Muvozanatni saqlash; 3. Fazo sezgisi.
14 -jadval