O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti Maxsus sirtqi bo‘lim

O‘quv jarayoni grafigida nazariy va amaliy darslar, ta’til, ishlab chiqarish amaliyoti va bitiruv malakaviy ishi yoki yakuniy davlat attestatsiyasi uchun ajratilgan vaqt xaftalarda har bir kurs bo‘yicha shartli belgilar asosida ko‘rsatiladi.
O‘quv jarayoni rejasida uch yillik o‘qish jarayonida o‘qitiladigan o‘quv fanlari, har bir kursda o‘qitiladigan o‘quv fanlarining semestrlar bo‘yicha xaftalik soatlar hajmi ko‘rsatiladi.
“O‘zbekiston tarixi” fanida talabalar Davlat ta’lim standarti (DTS), ta’lim yo‘nalishining malaka talablari, o‘quv rejasi va dasturi, o‘qituvchining dars o‘tishi uchun zarur bo‘ladigan barcha hujjatlar mazmuni bilan tanishadilar va ularni ishlab chiqadi.


1 – topshiriq. Berilgan mavzularga yozma tahlliy javob tayyorlang (reja asosida, manbalar ko‘rsatilgan va iqtiboslar keltirilgan holda).


1-Mavzu Oydo‘stbiy qo‘zg‘oloni.
REJA
1.Xiva xonligi zulmiga qarshi qoraqalpoqlar qo’zg’olon krlib chiqish sabablari
2.Xiva xonligi zulmiga qarshi qoraqalpoqlar qo’zg’olon
3. Qoraqalpoqlar qo’zg’oloni bostirilishi


1827-yili Xiva xonligi zulmiga qarshi qoraqalpoqlar qo’zg’olon ko’taradi. Qo’zg’olonga qoraqalpoqlar biyi Oydo’stbiy boshchilik qiladi. 1827-yil 25-iyul kuni Xiva xoni Olloqulixon Oydo’stbiy boshliq qo’zg’olonchilarni bartaraf etish uchun maxsus qo’shin to’plab, unga Muhammad Nazarbiy inoqni qo’mondon etib tayinlaydi va Xo’jayli shahriga jo’natadi. Askarlar shahar atrofiga kelib o’rnashadilar.
Oydo’stbiy qoraqalpoq biylarini to’plab, Orol dengizi bo’yida maslahat uyushtiradi. Yig’ilganlar maslahati bilan qoraqalpoq ovullariga otliq choparlar jo’natilib, shunday buyruq beriladi: "Hamma bola-chaqasi bilan qo’zg’olonga yig’ilsin. Kimda-kim bosh tortsa-u dushman hisoblanadi". Qoraqalpoqlar yig’ilib, qulay yerda xandaq qazib, shox-shabbalar va aravalar bilan mudofaa to’sig’i qurishgan. 29-iyulda Oydo’stbiy o’zining ikki o’g’li Rizo va To’rani 300 botirga bosh qilib, Qo’ng’irot qo’rg’oniga chopovulga yuboradi. Qo’ng’irot hokimi Muhammad Yaqub mushrif qo’rg’on mudofaa­sini uyushtiradi. Urush peshingacha davom etgan. Oydo’stbiy askarlarining bir qanchasi urushda nobud bo’lgan. Ba’zilari dengiz tomon qochgan. Rizo ham, To’ra ham bor imkoniyatni ishga solsalar ham yengiladilar. Oydo’stbiy Qo’ng’irotda odamlarining yengilganini eshitib, o’ziga yaqin odamlari bilan Sori o’tovni tashlab ketishga majbur bo’ladi va Qo’qon tarafga qarab yo’l oladi. Muhammad Nazar inoq undan xabar topib, Oydo’stbiyning odamlari ketidan sara qo’shin jo’natadi. Qo’shin ikki kun deganda Chirikrabot mavzeyida Oydo’stbiyning odamlarini qurshab oladilar. Xon askarlari hujumga o’tib, qo’zg’olonchilarni tor-mor qilib, Oydo’stbiyning boshini olib, Xiva xoni huzuriga keltirganlar. Bu ishda faol ishtirok etganlar xon tomonidan taqdirlanganlar. Xiva tarixchisi va shoiri Munis Oydo’stbiy o’limiga bag’ishlab marsiya yozgan. XIX asrning 50-yillarida Qo’ng’irotda ikki marta qo’zg’olon ko’tarildi. Qo’zg’olon bostirilsa-da, xalqning zulmga qarshi nafrati
kuchayib bordi.
Bu harakat oldidan Oydo’stbiy xondan yordam so’ragan. Xiva xoni yordamida Oydo’stbiy Oqyoqish bo’yida (Hozirda Taxtako’prik tumanida) ulkan qo’rg’on qurdirgan.
Qo’zg’olon oldidan qoraqalpoqlar orasida soliq yig’ish uchun Gadoyniyoz mahram yuborilgan. U qoraqalpoqlarning xitoy qabilasi boshlig’i Bekpo’latbiydan qo’zg’olon tayyorlanayotgani to’g’risida eshitadi. SHundan keyin mahram qo’ng’irot qabilasi boshlig’i CHo’nqorabiyning o’g’li Qobilbiy huzuriga keladi. Uning uyida qolib, odamlarini Xivaga jo’natadi. 1827 yil 25 iyul kuni xon Oydo’stbiy boshchiligidagi tayyorlanayotgan qo’zg’olon haqida eshitadi. Xon Oydo’stbiy qo’zg’olonchilarini yo’qotish uchun mahsus qo’shin to’plab, unga Muhammad Nazarbiy inoqni qo’mondon tayinlaydi va Xo’jayli shahriga jo’natadi. SHaharatrofida askarlar o’rnashadi.
Oydo’stbiy qoraqalpoq kadxudo va biylarni to’plab, Orol dengizi bo’yida Sori atov degan mavzuda mashvarat qiladi. Yig’ilganlar maslahati bilan qoraqalpoq ovullariga otliq choparlar jo’natib, shunday buyruq beradi: «Hamma bola-chaqasi bilan qo’zg’olonga yig’ilsin. Kimda-kim bosh tortsa, u dushman hisoblanadi». Natijada barcha qoraqalpoqlar to’planib qulay yerda xandak qazib, shoh-shabbalar va aravalar bilan mudofaa to’sig’i qurishgan. 29 iyulda Oydo’stbiy o’zining ikki o’g’li Rizo va To’rani 300 botirga bosh qilib, Qo’ng’irot qo’rg’oniga chopovulga yuboradi. O’shanda Qo’ng’irot hokimi Muhammad YA’kub Mushrif qo’rg’on mudofaasini uyushtirgan. Urush peshingacha davom etgan. Oydo’stbiy askarlarining bir qanchasi nobud bo’lgan. Ba’zilari dengiz tomon qochgan. Rizo ham, To’ra ham bor imkoniyatni ishga solsalar-da, yeng il ganlar.
Ma’lumki, qozoq xoni Abulxayrga qarshi olib borilgan urushda qoraqalpoqlar yengilgan edi. Bu mag’lubiyat natijasida ular azob-uqubatlarga duchor etilgan. Hususan, Sirdaryo bo’ylaridagi qoraqalpoqlar har yoqqa tarqab ketganlar. Ularning bir qismi esa Toshkent atrofiga ( CHirchiq bo’ylariga), boshqa bir qismi esa Qizilqum orqali Xorazmga ( Orol dengizining janubiy sohillariga) ko’chib ketganlar. Mana shu mashaqqatli ko’chishlarning guvohi bo’lgan Jiyen Jirov o’zining « Darbadar el» nomli dostonini yaratgan edi.