O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkеnt davlat pеdagogika univеrsitеti

ABU RAYXON BERUNIY 
O‘rta  asrda  yashab  ijod  etgan  mashxur  olimlardan  biri  Xorazmlik  buyuk 
alloma  Abu  Rayxon  Muhammad  ibn  Axmad  Beruniydir  973-1048  .  U  ilk  o‘rta 
asrda O‘rta Osiyo xalqlarining iqtisodiy va ma‘naviy hayotida katta voqealar sodir 
bo‘layotgan  bir  davrda  yashadi.  Xaqiqatdan,tarix  saxifalariga  bir  nazar  tashlasak 
juda og‘ir bir sharoitda yashab ijod qilganligining guvoxi bo‘lamiz. 

---

 
113 
 Beruniy  973  yil  4  sentabrda  Xorazmning  qadimiy  Kot  (xozirgi  Beruniy) 
shahrida  tugiladi.  Abu  Rayxon  Beruniy  dunyo  fani  tarixida  yorqin  iz  qoldirgan 
ulug‘ entsiklopediyachi olimlardan biri u bizga ma‘lum bo‘lishicha, 150 dan ortiq 
ilmiy  meros  qoldirganlar.  Olimning  asarlari  matematik  jihatdan  turli-tuman, 
matematika,  fizika,  astronomiya,  geodeziya,  materologiya,  etnografiya,  filologiya 
va falsafa fanlari soxalarida qoldirgan ilmiy merosdir. 
 Shuning  uchun  akademik  S.X.Sirojiddinov  Beruniy  ijodiga  "Beruniy 
qiziqqan  soxalarni  sanab  chiqishdan  ko‘ra  qiziqmagan  soxalarni  sanab  chiqish 
osonroqdir"  deb  baxo  bergan.  Beruniyning  ijodi  o‘zining  turi  va  qo‘lamining 
kengligi bilangina emas, balki teranligi va hayotiyligi bilan ham qimmatlidir. 
 Beruniy o‘zining arifmetikadan "Hind roshiqlari xaqida kitob" asarida o‘rta 
asr  arifmetikasida  juda keng tarqalgan mashxur o‘lchamli qoidani ko‘rib chiqadi. 
Beruniy  o‘zining  "o‘tmishdan  qolgan  yodgorliklar"  degan  asarida  geometrik 
progressiya xadlarining yigindisini topish usulini xususiy misolda ko‘rsatadi.