O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

 
Mehnat ta‟limi jarayonida qo„llaniladigan mashg„ulot turlari 
2.1-jadval
 
Mashg‗ulot 
turlari 
Didaktik vazifasi 
Pedagogning vazifasi 
Nazriy 
mashg‗uloti 
Nazriy materiali bilan tizimli 
tanishish, murakkab hodisa va 
jarayonlarni bayon qilish 
Pedagog o‗zining nutq 
texnikasi asosida materialni 
mantiqan tizimli, muammoli 
bayon etishi, o‗quvchilarning 
faoliyatini ma‘lum pedagogik 
usullar bilan faollashtirishi 
lozim 
Amaliy 
mashg‗ulot 
Bilimlarni 
chuqurlashtirish, 
o‗rganilgan nazariy materiallarni 
takrorlash 
va 
yanada 
mustahkamlash
Amaliy 
masalalarni 
bajarishni 
tashkil 
etish, 
masalalarni 
tuzib 
chiqish, 
tajriba 
va 
eksperiment 
natijalari mohiyatini bilish 

---

59 
Amaliy 
loboratoriya 
O‗quvchilarga turli jihozlar, 
asboblar, moslamalar bilan ishlay 
olish ko‗nikmasini hosil qilish 
imkonini 
beradi; 
o‗lchovlar 
kuzatishlar 
natijalarini 
ishlab 
chiqish 
hamda 
to‗g‗ri 
ilmiy 
xulosalar 
va 
umumlashmalar 
chiqarishni nazarda tutadi 
O‗quvchilarga 
turli 
jihozlar, asboblar, moslamalar 
bilan 
ishlay 
olishini 
tushuntiradi va tashkil etadi 
Umumlashtir
uvchi 
mashg‗ulot 
Bo‗lim yuzasidan egallangan 
bilimlarni 
mustahkamlash, 
umumiy fikrlash va bir necha 
mehnat operatsiyalarini bajara 
olish 
ko‗nikmasini 
va 
tasavvurlarni shakllantirish. 
Savollar berish, 
umumlashtirish, xulosalar 
qilish bilan o‗quvchilarning 
bilim ko‗nikma va 
malakalarini 
mustahkamlashini boshqarish. 
Endi mehnat ta‘limi optimallashtirilganl mazmunini tanlash orqali o‗qitishda
o‗quvchilarning o‗quv bilish faoliyatini faollashtirish, ta‘lim samaradorligini 
oshirishga qaratilgan nazariy va amaliy mashg‗ulotlarni tashkil qilish haqida 
to‗xtalib o‗tamiz
.
Mehnat ta‘limi faning o‗qitish samaradorligini oshirish 
maqsadida mashg‗ulot turlari, o‗qitish usullari va vositalariga fan xarakteridan 
kelib chiqib ba‘zi bir o‗zgartirishlar kiritgan holda mashg‗ulotlar tizimi ishlab 
chiqildi. Mashg‗ulotlar tizimi deganda mazmunan o‗zaro bog‗langan mashg‗ulotlar 
ketma-ketligini tushunamiz. Mashg‗ulotlarni nazariy ko‗rinishida tashkil etganda 
ta‘lim metodlaridan samarali foydalanish mumkin. Ma‘ruzaning o‗zi o‗quv 
jarayonining ham usuli, ham shakli hisoblanadi va o‗quvchilarga fan asoslarini 
singdirishga xizmat qiladi va ijodiy yondashuv asosida tashkil qilinganda yaxshi 
samara beradi.
16
16
Pedagogika: pedagogicheskiye teorii, sistemi, texnologii / Pod red. M. Smirnova. –M.: Izdatelskiy sentr 
«Akademiya», 1999. -544 s.

---

60 
Mehnat ta‘limi optimallashtirilganlashtirilgan mazmuni tanlash asosidan 
kelib chiqib amaliy mashg‗ulotlarning ta‘limiy ahamiyati quyidagilarda ko‗rinadi: 
1.
Turli mehnat operatsiyalari va ijodiy topshiriqlar orqali o‗quvchilar 
olgan nazariy bilimlar darajasi aniqlanadi; 
2.
Ijodiy topshiriqlarni bajarish jarayonida o‗quvchilar analiz va sintez, 
taqqoslash, 
aniqlashtirish, 
tasniflash 
va 
tizimlashtirish 
kabi 
tafakkur 
operatsiyalaridan foydalanadilar. Natijada ularning fikrlash doirasi kengayadi va 
mantiqiy tafakkuri rivojlanadi.
17
3.
Turli mehnat operatsiyalari va ijodiy topshiriqlarni bajarish asosida 
o‗zlashtirilishi murakkab bo‗lgan topshirqlar, o‗quvchilarning jarayonlarda o‗zini 
tutishi o‗rganiladi va bilim, ko‗nikma va malakalar yanada mustahkamlanadi. 
Amaliy mashg‗ulotlar quyidagi bosqichlar asosida tashkil etiladi: 
I.
O‗quvchilarni 
amaliy 
mashg‗ulotning 
maqsadi, borishi va 
bajariladigan topshiriqlar bilan tanishtirish. 
II.
O‗quvchilarga topshiriqlarni tavsiya etish. 
III.
O‗quvchilarning mustaqil ishini tashkil etish. 
IV.
Amaliy 
topshiriqlar 
yuzasidan 
o‗quvchilarning 
indivudial 
axborotlarini tinglash. 
V.
Umumiy muhokamadan keyin amaliy mashg‗ulotni yakunlash. 
Mehnat ta‘limining optimallashtirilganlashtirilgan mazmunini tanlashdan 
kelib chiqib amaliy mashg‗ulotlarda taklif qilinadigan topshirqlar quyidagi turlarga 
bo‗linishi mumkin: 
II. O‗quvchilarga oldindan tayyorlanib kelgan mavzuning bayoni bo‗yicha
topshiriqlarni tavsiya etish. 
III. O‗quvchilarning mavzuni mustaqil bayon qilish ishini tashkil etish. 
IV. O‗quvchilar orasida mavzu bo‗yicha savol-javob, munozara uyushtirish. 
VI. Mavzuni qayta ishlash, umumlashtirish va yakunlash. 
VI.
Mustaqil ishlash uchun topshiriqlar berish. 
17
Sharipov SH.S. Talabalar ixtirochilik ijodkorligini shakllantirishining pedagogik sharoitlari. (Mehnat va kasb 
ta‘limi fakultetlari misolida): Dis. … ped. fan. nom. – T.: 2000. – 205 b.

---

61