O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti Maxsus sirtqi bo‘lim



Download 0,67 Mb.
bet5/12
Sana25.02.2022
Hajmi0,67 Mb.
#461910
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
2638 вариант 12 10 экология1

Issiqxona effekti mexanizmi

a) Issiqxona ta'siri.
Yerning atmosferasi, asosan atmosfera holatiga bog'liq bo'lib, geologik tarixining davrida vaqti-vaqti bilan o'zgarib turardi: katta maydonlarning muzlik bilan qoplangani va issiqlik davri o'zgarishi bilan almashinish. Ammo so'nggi paytlarda olimlar meteorologlar ogohlantirmoqda: Yer atmosferasi har qachongidan ham tezroq isib ketganday tuyuladi. Bu inson faoliyati bilan bog'liq bo'lib, birinchi navbatda ko'p miqdordagi ko'mir, neft, gaz yoqib, atom stansiyalarini yoqish bilan atmosferani isitadi. Ikkinchidan, va eng muhimi, fotoalbom yoqilg'ilarni yoqish, shuningdek, o'rmonlarning yo'q qilinishi atmosferada katta miqdorda karbonat angidridni to'plashga olib keladi. O'tgan 120 yil ichida bu gazning miqdori 17 foizga oshdi. Yer atmosferasida karbonat angidrid issiqxonada yoki issiqxonada shisha kabi ishlaydi: u Quyosh nurlarini er yuzasiga olib boradi, lekin Erning issiqligida Quyosh tomonidan isitiladi. Bu atmosferaning issiqxona effekti sifatida ma'lum bo'lgan isishiga sabab bo'ladi. Olimlarning fikriga ko'ra, kelgusi o'n yilliklar davomida issiqxona ta'siridan kelib chiqadigan Yerdagi o'rtacha yillik harorat 1,5-2 S ga oshishi mumkin.
Issiqxona gazlari chiqindilari natijasida iqlim o'zgarishi muammosi uzoq muddatli atrof-muhitga ta'sir qilish bilan bog'liq bo'lgan dolzarb muammolardan biri sifatida qaralishi kerak va tabiatga bo'lgan antropogen ta'sirlardan kelib chiqadigan boshqa muammolar bilan birgalikda ko'rib chiqilishi kerak.
b) kislotali yomg'ir.
Issiqlik elektr stantsiyalari va avtomobil dvigatellari faoliyati natijasida atmosferaga chiqarilgan oltingugurt va azot oksidlari atmosfera namligida birlashadilar va kislotali bug'lar shaklida shamol bilan ko'tariladigan va kislotali yomg'ir bilan erga tushadigan oltingugurtli va nitrat kislotalarning kichik tomchilari hosil qiladi. Ushbu yomg'irlar atrof-muhit uchun o'ta zararli:
kislotalar bilan yaproqlardagi zararkunanda ko'plab ekinlar hosilini pasaytiradi;
hayvonot va o'simlik dunyosining degradatsiyasiga olib keladigan kaltsiy, kaliy, magniy, tuproqdan yuviladi;
o'rmonlar o'lib ketmoqda;
ko'llar va suv havzalari suvlari zaharlangan, baliq nobud bo'lgan, hasharotlar yo'qolib ketgan;
suvda suzuvchi va hasharotlardan oziqlangan hayvonlar yo'qoladi;
tog'li hududlarda o'rmonlar o'lib ketgan, oqibatda qoralangan tog'larni hosil qiladi;
arxitektura yodgorliklari va uy-joylarni tezda yo'q qilish;
inson kasalliklari soni ortib bormoqda.
Fotokimyoviy tuman (smog) - birlamchi va ikkilamchi manbalardagi gazlar va aerozol zarralarining ko'pkomponentli aralashmasi.
Ilmiy tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, quyosh nurlari ta'siri ostida uglevodorodlar, chang, momiq va azot oksidi bilan ifloslangan havoda murakkab fotokimyoviy reaktsiyalar, quyi havo qatlamlarining yuqori harorati va ozonning katta miqdori kiradi. Quruq, ifloslangan va issiq havoda, shaffof mavimsi tuynuk paydo bo'lib, yoqimsiz hidlar paydo bo'ladi, ko'zni, tomoqni bezovta qiladi, titrlash, bronxial astma, o'pka amfizemasi paydo bo'ladi. Daraxtlardagi barglar sarg'ish, bo'yalgan, sarg'ish.
Smogs London, Parij, Los-Anjeles, Nyu-York va Evropa va Amerikaning boshqa shaharlarida tez-tez uchraydi. Inson organizmiga ularning fiziologik ta'sirlari tufayli ular nafas olish va qon aylanish tizimlari uchun o'ta havfli bo'lib, ko'pincha shahar aholisining sog'lig'i yomonlashib ketishiga sabab bo'ladi.
g) atmosferadagi ozon teshigi.
20-50 km balandlikda havo ozon miqdorini oshiradi. Ozon stratosferada oddiy, diatomik kislorod O2 molekulalari tufayli ishlab chiqariladi, u qattiq UV nurlarini yutadi. Yaqinda olimlar atmosferadagi ozon qatlamidagi ozon miqdorining pasayishiga juda tashvish bildirishmoqda. Antarktika orqali ushbu qatlamda odatiy ozon teshigidan pastroq bo'lgan bu qatlamda, asosan, Yangi Zelandiyada joylashgan Janubiy Yarimorferada joylashgan UF fonida o'sish yuzaga keldi. Ushbu mamlakat shifokorlari ogohlantiruvchi signalni eshitmoqdalar, bu esa teri saratoni va ko'zlar katarakt kabi UV-fonlarning ko'payishiga olib keladigan kasalliklar sonining sezilarli darajada ko'payishini ko'rsatmoqda.



Download 0,67 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish