O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Gregarinalar – Gregarinina sinfi. 
 
Gregarinalar umurtqasiz hayvonlarda parazitlik qiladigan 500-1000 turni o‘z ichiga 
oladi. Ko‘pchilik turlari, asosan hasharotlarning ichagida yashaydi. Ayrim vakillari halqali 
chuvalchanglar, ninaterililar va qobiqlilarda ham uchraydi. Gregarinalarni hayvonlar tana 
bo‘shlig‘i, jinsiy va boshqa organlarida uchraydi. 
Gregarinalarning jinsiy ko‘payishi o‘ziga xos bo‘lib, boshqa sporalilardan keskin farq 
qiladi. Ular orasida bo‘g‘imoyoqdilarning ichagida yashovchi haqiqiy gregarinalar 
(Eugregarinida) turkumi vakillari eng murakkab tuzilgan. 
Tuzilishi.
Gregarinalar xilma-xil shaklda, kattaligi 10 mkm dan 16 mm gacha 
bo‘ladi. Tana shakli va kattaligi ularning qaysi organda parazitlik qilishiga ko‘p jihatdan bog‘liq. 
Ichakda yashovchi gregarinalar ancha yirik (16 mm gacha) duksimon, tana bo‘shlig‘idan olingan 
vakillari esa yumaloq shaklda bo‘ladi. Ancha murakkab tuzilgan gregarinalarning tanasida 
yadrosi joylashgan eng yirik oxirgi bo‘limi 
deytomerit
va undan oldingi bo‘limi 
protomerit
deyiladi (13-rasm). Protomeritda yopishuv organ 
epimerit 
joylashgan. Epimerit og‘izcha 
vazifasini ham bajaradi. Deytomerit va protomerit bo‘limlari bir-biridan tiniq sitoplazma qatlami 
bilan ajralib turadi. Bu qatlam ektoplazmadan hosil bo‘ladi. Gregarinalarning epimeriti ichak 
devoriga yopishib turish uchun xizmat qilgani sababli turli shaklga ega bo‘ladi. 
Gregarinalarning hujayrasi tashqi tomondan pellikula qobiq bilan qoplangan. 
Sitoplazmasi juda aniq chegara bilan tiniq ektoplazma va birmuncha qoramtir-qo‘ng‘ir 

---

endoplazmaga ajralib turadi. Gregarinalarning harakatlanish organoidlari bo‘lmaydi. Ular 
pellikulasida tana boylab joylashgan maxsus burmalarning to‘lqinsimon harakatlanishi natijasida 
asta-sekin sirpanadi. Gregarinalar faqat umurtqasiz hayvonlarda parazitlik qiladi.