O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti kasb ta’limi fakulteti

 
4. To‘g‘ri chiziq va aylanani tutashtirish.
Ikki aylana o‘zaro bitta nuqtada urinadi va bu urinish nuqtasi ikkala aylana 
markazlarini tutashtiruvchi bitta to‘g‘ri chiziqda yotadi. Ikki aylana bir-biri bilan 
tashqi va ichki bo‘lib urinishi mumkin. Demak, aylanani to‘g‘ri chiziq bilan 
tutashtiruvchi tutashma yoyi berilgan aylanaga tashqi yoki ichki tomoni bilan 
urinar ekan. Shu sababli bunday tutashmalar shartli ravishda 
tashqi
va 
ichki 
tutashmalar
deyiladi. 
Tashqi tutashma.
1.2.11-rasmda 
O
1
markazdan 
R
1
radiusda chizilgan 
aylanani undan tashqarida olingan to‘g‘ri chiziq bilan 
R 
tutashma radiusi orqali 
tutashtirish ko‘rsatilgan. 
O
tutashma markazini aniqlash uchun 
O
1
 
aylana 
markazidan 
R + R
1
radiusda yordamchi yoy chiziladi. Berilgan to‘g‘ri chiziqdan 
R
masofa uzoqlikda unga parallel chiziq o‘tkaziladi. Bu to‘g‘ri chiziq va yordamchi 
yoylar o‘zaro kesishib, 
O
tutashma markazini beradi. 
O
nuqtadan to‘g‘ri chiziqqa 
perpendikular tushiriladi va urinish nuqtasi 1 aniqlanadi. Keyin tutashma markazi 
O
aylana markazi 
O
1
bilan tutashtirilsa urinish nuqtasi 2 hosil bo‘ladi. 
O
markazdan 
R
radiusda tutashma yoyi chiziladi va u to‘g‘ri chiziqqa 1, aylanaga 2 
nuqtada urinadi. 
Ichki tutashma.
1.2.12-rasmda 
O
1
markazdan 
R
1
 
radiusda chizilgan aylana 
bilan uni kesib o‘tuvchi to‘g‘ri chiziq 
R
radiusli tutashma yoyi orqali tutashtirilgan.