O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti


Mavzuning  ishlanganlik  darajasi



Download 1,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/82
Sana14.01.2022
Hajmi1,13 Mb.
#365398
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   82
Bog'liq
nutqi toliq rivojlanmagan bolalarning nutqiy xotirasini logopedik ish tizimida shakllantirish

Mavzuning  ishlanganlik  darajasi.
  Nutqning  faol  ishtiroki  tufayli  inson 
tevarak  -  atrof,  borliq  haqida  ma‟lumotlarga  ega  bо„ladi.  Shu  bilan  birga  nutq 
bolaning  rivojlanishida,  uning  ta‟lim  tarbiya  olishida  asosiy  vosita  bо„lib  xizmat 
qiladi.  Bolalarda  eng  kо„p  uchraydigan  nuqsonlardan  biri  nutqning  tо„liq 
rivojlanmasligidir. Bunday nutq kamchiligiga uchragan bolalar nutqi о„ziga xosligi 
bilan  boshqa  nutq  kamchiliklardan  farq  qiladi.  Ushbu  nutq  buzilishlari  bilan 
shug„ullangan  chet el va rus olimlari nutq buzilishlarini turli yо„nalishlarda kо„rib 
chiqqanlar. Psixologik- pedagogik tomondan R.Ye. Levina; psixologik – lingivistik 
tomondan  V.K.  Orfinskaya,  Ye.F.  Sobotovich,  V.A.  Kovshikov;  tibbiy  – 
pedagogik  tomondan  S.S.  Lyapidevskiy;  Ye.M.  Mastyukova    va  boshqalar 
о„rganganlar. 
О„zbekiston  Respublikasida  nutq  kamchiliklarini  kelib  chiqish  sabablari, 
ularni bartaraf etish usullari yuzasidan L.R. Mо„minova 1991 y. о„z tadqiqotlarida 
“Maktabgacha  tarbiya  yoshidagi  bolalarda  nutqning  tо„liq  rivojlanmaganligini 
bartaraf  etishning  korreksion-pedagogik  asoslari”ni 
7
  ishlab  chiqdilar.  M.Y. 
Ayupova  (1992  y.)  “Maktabgacha  tarbiya  yoshidagi  о„zbek  bolalarida  fonetik-
fonematik kamchiliklarini bartaraf etish yо„llari” X.M. Pо„latova (1994 y.) “Nutqi 
tо„liq  rivojlanmagan  maktabgacha  tarbiya  yoshidagi  bolalar  nutq  faoliyatini 
faollashtirish”
8
;  Ye.A.  Babayeva  (1991  y.)  Nutqining  tо„liq  rivojlanmasligini 
blingivizm  ya‟ni  ikki  tillilik  asosida  kelib  chiqishini  о„z  tadqiqotlarida  asoslab 
berganlar.  
                                                 
6
 
JI.C. Выготский Проблемы дефектологии. М.: “Просвещение”, 1995. 527с.
 
7
 
L.R. Mо„minova. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda nutqning tо„liq rivojlanmaganligini 
bartaraf etishning korreksion-pedagogik asoslari:Ped.fan.dok. … diss. – T.: 1991. -56 b.
 
8
 
X.M.  Pо„latova  Nutqi  tо„liq  rivojlanmagan  maktabgacha  tarbiya  yoshidagi  bolalar  nutq 
faoliyatini faollashtirish: Ped.fan.nomz. … diss. – T.: 1991. -60 b.
 


17 
 
L.K.Nazarova va V.G.Ananyev fonematik tasavvur deganda, nutq jarayonida 
ifodalangan  fonemalarni farqlay olish qobiliyatini tushunadilar. 
M.Y.  Ayupova,  L.R.  Mо„minovalar  eshituvni  perseptiv  funksiya  deb,  faqat 
nutq  tovushlarini  idrok  etishni  nazarda  tutadi,  qolgan  qobiliyatlar  tovushlarni 
farqlash,  ularni  tovush  guruhchalariga  birlashtirish,  tovush  tahlili  kо„nikmasi 
rivojlangan fonematik eshituv okibati bо„lib, maqsadga qaratilgan talim jarayonida 
shakllanadi degan fikrni ilgari suradilar. 
F.A.Soxin  nutqiy  eshituvni  tahlil  kilar  ekan,  eshituv  diqqati  va  fonematik 
eshituvni farqlaydi. 
Fonematik  eshitish  va  nutq-harakat  analizatorlarining  izchil  rivojlanishi  bola 
nutkining 2-signal sistemasini tashkil etadi. 
Maktabgacha  yoshdagi  nutqi  tо„liq  rivojlanmagan    bolalarda  uchraydigan 
xotira muammosini ontogenez jarayonida nutq va xotiraning  о„zaro mutanosibligi, 
bola bilish faoliyati va xotirasining rivojlanish jarayonlari nuqtai nazaridan kо„rib 
chiqiladi. 
Biz  maxsus  adabiyotlarni  tahlil  etish  jarayonida  nutqi  tо„liq  rivojlanmagan 
bolalarning  xotirasini    shakllantirish  bо„yicha  kо„pgina  rus  olimlari,  jumladan, 
T.B.Filicheva,  T.V.Chirkina  P.E.Levina,  V.K.Orfinskaya,  Ye.M.Mastyukova, 
T.I.Vlasenko,  A.A.Leontyev,  S.N.Shaxovskaya,  V.K.Vorobyeva,  O.N.Usanova, 
L.F. 
Spirova, 
G.S.Gumennaya, 
O.V.Troshin, 
T.N.Sinyakova 
va 
N.A.Nikashinalarning olib borgan ilmiy ishlarini tahlil qildik. 
Ilmiy  tadqiqotlar  tahlilidan  shu  narsa  ma‟lum  bо„ldiki,  О„zbekistonda  nutqi 
tо„liq  rivojlanmagan  bolalarning  eshituv  xotirasini  logopedik  ish  tizimida 
shakllantirish  bо„yicha  ilmiy  tadqiqotlar  olib  borilmagan.  Bu  muammo  buyicha 
о„zbek  tilida  manbalar  yetarli  emas.  Shuning  uchun  biz  ushbu  mavzuni  dolzarb 
muammolardan  biri  deb  belgiladik.  Muammoning  О„zbekistonda  ilmiy  jihatdan 
о„rganilmaganligidan kelib chiqqan holda,
 
“Nutqi tо„liq rivojlanmagan bolalarning 
nutqiy  xotirasini  logopedik  ish  tizimida  shakllantirish”
 
tadqiqot  mavzusi  sifatida 
tanlandi. 

Download 1,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   82




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish