O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Jinsiy  sistemasi.  Ko‘pchilik  so‘rg‘ichlilar  germafrodit,  jinsiy  sistemasi  xilma-xil  va 
murakkab  tuzilgan.  Erkaklik  jinsiy  organi  qorin  so‘rg‘ichidan  orqaroqda  joylashgan  bir  juft 
urug‘dondan  iborat.  Urug‘donlardan  bittadan  urug‘  yo‘li  boshlanadi.  Qorin  so‘rg‘ichidan 
keyinrokda  urug‘  yo‘llari  qo‘shilib,  urug‘  chiqarish  nayini  hosil  qiladi  (50-rasm).  Bu  nay 
urug‘lantiruvchi organ ichidan o‘tadi. Urug‘lantiruvchi organ maxsus xaltacha - jinsiy kloakada 
joylashgan.  Tuxumdon  bitta,  urug‘donlardan  keyinrokda  joylashadi.  Tuxumdon  ootip  deb 
ataladigan xaltachaga ochiladi. Ootipga urg‘ochilik jinsiy bezlarining  yo‘li ochiladi. Tananing 
ikki  yonida  juda  ko‘p  pufakchalar  shaklidagi  sariqdonlar  joylashgan.  Tananing  oldingi  va 
keyingi  qismidan  chiqadigan  sariqdon  yo‘llari  bitta  ko‘ndalang  »ayga  birlashadi  va  ootipga 
kelib  qo‘shiladi.  Ootipdan  uzun  egri-bugri  bachadon  boshlanadi.  Bachadon  yetilgan  tuxum 
hujayralar bilan to‘lgan  bo‘lib, jinsiy kloakaga ochiladi. Ootipga urug‘  qabul  qilgich va qisqa 
laurerov nayi ham ochiladi. Bundan tashqari ootipni mayda po‘choq bezlari ham o‘rab turadi. 
Yetilgan  tuxumlar  ootipga  tushib  urug‘lanadi.  Buning  uchun  urug‘lantirgich  organ 
bachadonga  kiritiladi.  Urug‘lar  bachadondan  urug‘  qabul  qilgichga  va  undan  ootipga  o‘tadi. 
Laurerov  nayi  orqali  ootipdagi  ortiqcha  urug‘  hujayralari  chiqarib  turiladi.  Sariqdon 
hujayralarining  sitoplazmasida  zaxira  oziq  modda  -  glikogen  to‘planadi.  Sariqdon  hujayralari 
tuxum  hujayrani  o‘rab  oladi.  Sirti  sariqdon  ajratadigan  maxsus  modda  bu  hujayralar  sirtida 
qattiq  po‘choq  hosil  qiladi.  Tuxum  yetilgach  bachadonga  tushadi,  u  joydan  tashqi  muhitga 
chiqib ketadi.