O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi narziyeva nargiza norkuziyevna

5-

  MAVZU: TA’LIM OLUVCHILAR SHAXSI VA FAOLIYATINING 

PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI. 

REJA: 

1.

 

Ta'limga yo’naltirilgan va loyihalashtirilgan professiograflantirish. 

2.

 

Chet ellarda kasb-hunarga yo'naltirish ishlari. 

3.

 

Shaxs psixologiyasi va kasbiy shakllanish. 

1.

 

Ta’limga yo‘naltirilgan va loyihalashtirilgan professiograflantirish . 

Professiografiya  -  bu  kasblarni  o’rganish,  tasvirlash  va  loyixalashtirish 

texnologiyasidir, 

bu 

yerda 

ishchining 

kasbiy 

faoliyatiga 

qo’yiladigan 

psixofiziologik, psixologik va ijtimoiy-iqtisodiy talablar o'rganiladi. 

Psixologiyada E.A.Klimov tomonidan ishlab chiqilgan kasblar klassifikatsiyasi 

keng tarqalgan. Ish hajmiga muvofiq kasblarni besh turga bo’ladilar: 

1.

 

Inson- tirik tabiat. 

2.

 

Inson - texnika. 

3.

 

Inson -inson 

4.

 

Inson -belgilar tizimi 

5.

 

Inson - badiiy obraz 

Kasblarning  bu  besh  turi  mehnat  maqsadlari  belgisi  bo’yicha  uch  sinfga 

bo’linadi: 

1.

 

Gnostik kasblar. 

2.

 

O’zgartiruvchi kasblar. 

---

75 

 

3.

 

Izlanuvchi kasblar. 

Har  bir sinf  chegarasida  asosiy  mehnat qurollari xususiyati bo’yicha  kasbning 

to’rt bo’limiga (doimiy emas) bo’linadi: 

1.

 

Qo’l mehnati kasblari. 

2.

 

Mashina-qo’l mehnati kasblari. 

3.

 

Avtomatlashtirilgan  va  avtomatik  uskunali  va  tizimlaming  ishlatilishini 

talab qiluvchi kasblar. 

4.

 

Inson  o‘zining  funksional  vositalarini  ishlatishini  talab  qiluvchi 

kasblar(xulqning, nutqning ifodali vositalari va h.k.). 

E.A.Klimov mehnat sharoitiga qarab kasblarni to’rt guruhga bo’ladi: 

1.

 

Mikroiqlim sharoitida, kundalik hayotimizga yaqin, “xona” sharoitiga yaqin 

faoliyat; 

2.

 

Turli shart-sharoitda, ochiq havodagi faoliyat; 

3.

 

Osmonda, suv tegida, yer ostida, xavo harorati baland yoki past darajalarda, 

g’alati shart- sharoitlardagi faoliyat; 

4.

 

Insonlarning  sog‘lig‘iga,  katta  moddiy  qiymatga,  hayotiga  javobgarlik 

sharoitidagi faoliyat; 

Ta'limga yo’naltiruvchi profseogramma qator bloklarni o’z ichiga oladi: 

1-

 

Blok.  kasb  va  mutaxassislik,  kodifikatsiyalar,  kasbiy  yo’nalishni,  kasb 

vazifasini va kasbiy ta'lim darajasi haqidagi ma'lumotlarni o’z ichiga oladi. 

2-

 

Blok.  kasb  turi,  kasbning  yetakchi  ob'ektlari  haqidagi  ma'lumotlarni  o’z 

ichiga oladi. 

3-

 

Blok.  shaxs  kasbining  yetakchi  tamoiylarini,  kasb  predmetiga  o’ziga  xos 

munosabati ahamiyati haqidagi ma'lumotlarni o’z ichiga oladi. 

4-

 

Blok. ko’p tizimli ta'limdagidek professional muhit tavsifini o’z ichiga oladi. 

Bu  yerda  mehnat  natijasining  o’zaro  aloqasi,  oshlang’ich  mehnat  predmeti, 

ishlab chiqarish jarayoni hisobga olinadi. 

5-

 

Blok.  shaxsning  aqliy  potensialini  rivojlantirish,  o‘z-o‘zini  boshqarish  va 

---

76 

 

rivojlantirish  imkoniyati,  shaxsni  bozor  sharoitida  “muvaffaqiyat  strategiyasi” 

mobilligi  va  egiluvchanligiga  yo’naltirilish.  Ekologik,  huquqli  va  iqtisodiy 

madaniyatining masalalarini o’z ichiga oladi. 

6-

 

Blok. 

ishchi kasbining belgilangan psixofiziologik xususiyatlarga talablarni; 

medisinadagi  qarshi  ko’rsatmalar,  jinsiga,  yoshiga  talab,  analizatorlar 

rivojlanishini darajasi, sanitarno-gigienik talablarni aks ettiradi. 

Talabga  yo’naltiruvchi  dastur,  professional  ta'limning  mazmunini  aniqlashda 

va  yangi  o’quv  kasblar,  mutaxassisliklarni  loyihalashda,  ta'lim  beruvchi  dasturiy 

hujjatlarni ishlab chiqishda ishlatilishi mumkin. 

Prospetlashtirilgan  dastur  mutaxassisning  kasbiy  o’sish  dinamikasini  aks 

ettiradi.  Uning  vazifasi  -  mutaxassisning  professional  o’sishini  loyihalashtirish; 

ishlatilish  sohasi-personallar  attestatsiyasi,  profkonsultatsiya,  bandlik  xizmatiga 

yordam  ko’rsatish.  Prospetlashtirilgan  dasturni  uzluksiz  professional  ta'limni 

loyihalashtirishda  ishlatish,  malakasini  oshirish  va  qayta  malaka  oshirish  mazmuni 

va texnologiyasini oshirish maqsadga muvofiqdir. 

2.