O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Avtoritaizm (lot.autoritas-hokimiyat) boshqaruvning tazyiiqiy uslublar 
bilan ifodalanuvchi davlat tizimi. 
Avtoritet  (lot.  autoritas  –  hokimiyat)  –  k e n g   m a ‘ n o d a :  bir  shaxs 
yoki tashkilotning hayotda yoki jamiyatda qabul qilgan norasmiy ta‘siri (mas. 
tarbiya,  fan);  t o r   m a ‘ n o d a :  hukumat  qarorlarini  amalga  oshirishning  bir 
turi.  Ko‗p  hollarda  A.  qonun,  qoida  yoki  ijtimoiy  me‘yorlar  ta‘siri 
bo‗layotgan shaxslar tarafidan zarur, deb tan olinganligidir. A. shaxs yoki bir 
guruh  shaxslarni  kuch  ishlatmay,  zo‗ravonliksiz  fikrlashga  yoki  ishlashga 
yo‗naltirishdir. A.ning mavjudligi shaxslarda uchraydigan muammolarni fal-
iy  mushohada  qilish  imkoniyati  chegaralanganligi,  bu  esa,  o‗z  vaqtida 
borliqning  juda  ham  murakkabligidandir.  Shulardan  kelib  chiqqan  holda, 

---

 
16 
A.egasining  tasdiqlariga  ishonib  yurish  zaruratini  asoslab  berish  qobiliyati 
nazarda tutilmoqda. A. ishlab chiqarishda, siyosatda va b. ijtimoiy jabhalarda 
alohida individlarning faoliyati, ko‗proq mutasaddi tashkilotlar va mansabdor 
shaxslar  tomonidan  belgilanadi,  ular  qaror  qabul  qilib  uning  ijrosini  nazorat 
qiladi. A.ning qay turda va qaysi jabhada amalga oshishi jamiyatning tarixiy 
rivojlanishiga bog‗liq. Gobbs ―Suveren A.‖ da jamiyatni anarxiyadan saqlash 
chorasini va ―hammani hammaga qarshi kurashishdan qutqarishning yagona 
chorasidir‖, degan edi. Anarxistlar esa, A.ni jamiyatda individning erkinligi, 
shaxs  yagonaligini  e‘tirof  etishgan.  Nemis  sotsiologi  M.Veber  A.ning 
―formal  tipologiyasini‖  taqdim  etdi.  Unda  A.  fal-iy  yo‗l-yo‗riqqa  asoslanib, 
yo  hukumatga  erishishda  aniq  bir  qoidalarga  rioya  qilish  va  uni  qo‗llash 
chegaralarini  belgilaydi  yoki  tartib  tushunchasi  uning  muqaddas  va 
o‗zgarmas muqaddas alomatlari mujassamlangan daho shaxsiyati b-n bog‗liq. 
Veberning  fikricha,  A  faqat  avliyolar,  targ‗ibotchilar  va  siyosiy  dohiylarga 
xosdir. Hoz. zamon fal.sida A. to‗g‗risida xilma-xil qarashlar mavjud.  
Axborot  —  1)  biron  voqea  haqidagi  batafsil  xabar,  ma‘lumot. 
Davlatlar  o‗rtasidagi  muzoqaralar  natijasida  tuzilgan  bitim  yoki  shartnoma 
to‗g‗risida  hukumatning  rasmiy  xabari.  Tor  ma‘noda  axborot-jamiyat 
hayotiga  oid  ahamiyatli,  dolzarb  faktlar  haqidagi  qisqa,  sharxlanmaydigan 
ma‘lumotlar.  Keng  ma‘noda  axborot-to‗planadigan,  saqlanadigan  va 
qo‗llanadigan har qanday ma‘lumotlar.