|
2.3 Maktabgacha ta’lim muassasalarida metodik ishlarni tashkil
etishda mehnat muhofazasi
Mehnatni muhofaza qilish – bu tegishli qonun va boshqa me`yoriy
hujjatlar asosida amal qiluvchi, insonning mehnat jarayonidagi xavfsizligi,
sihat-salomatligi va ish qobiliyatini saqlashni ta`minlashga qaratilgan tadbir.
Ijtimoiy-iqtisodiy, tashkiliy, texnikaviy, sanitariya-gigiena va davolash profilak-
tika tadbirlari hamda vositalari tizimidan iborat.
O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga muvofiq har bir kishi mehnat
qilish, qonunda belgilangan tartibda erkin ish tanlash huquqiga egadir. Majburiy
mehnat taqiqlanadi. Respublikamizda mehnat qonunchiligi faqatgina ish
sharoitini yaxshilash va baxtsiz hodisalarining oldini olish vazifalarinigina
ko`rish bilan cheklanmay, balki xodimlarni ishdan bo`shatishni va xodimlar
bilan korxona ma`muriyati o`rtasidagi janjalni muhokama etishni tartibga soladi
va mehnatkashlar manfaatini himoya qiladi.
Jamiyatning asosiy rivojlantiruvchi va ishlab chiqarish tizimini
boshqaruvchi kuch inson ekanligini e`tiborga olib, uning ishlab chiqarish
faoliyatini va sog’lig’ini saqlash ijtimoiy taraqqiyot yo`lidagi muhim omil
bo`lib hisoblanadi. Shuning uchun ham sanoat korxonalarining muhim talabi,
faqat sifatli mahsulot ishlab chiqarish bo`lib qolmasdan, balki ishlab chiqarish
sharoitini yaxshilash, ishlab chiqarishda jarohatlanish va kasb kasalliklari kelib
chiqishiga sabab bo`lgan manbalarni yo`qotish, ish faoliyati inson uchun
charchash, toliqish va kasalliklar manbai bo`lmasdan, quvonch va baxt
keltiruvchi faoliyat bo`lishini ta`minlashga harakat qilish zarur.
Inson mehnatini muhofaza qilishni yaxshilash-davlatimiz amalga
oshirayotgan asosiy va muhim ijtimoiy vazifalardan biridir. ekologik xavfsizlik
muammosi allaqachonlar milliy va mintaqaviy doiradan chiqib, butun
insoniyatning umumiy muammosiga aylangan. Insoniyat qanday xavf
qarshisida turganligini, atrof-muhitga inson faoliyati tufayli etkazilayotgan
zarar qanday natijalarga olib kelganligini yaqqol his etish qiyin emas.
O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov o`zining
"O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va
taraqqiyot kafolatlari" nomli asarida: «Mamlakatni jadal rivojlantirish
borasidagi dasturiy vazifalarni amalga oshirishda fanni va ilmiy infrastrukturani
rivojlantirish g`oyat muxim axamiyatga ega. Davlat faoliyatining muvaffaqiyati
xozir ko`p jixatdan fan-texnika taraqqiyoti yutuqlari, chuqur ilm talab qiladigan
texnologiyalar qanchalik keng joriy etilayotgani, kadrlarning kasb tayyorgarlik
darajasi bilan belgilanadi» - deb uqtirib o`tganlar.
Respublikamizda chuqur iqtisodiy o`zgarish bo`layotgan bir davrda,
kadrlar tayyorlashning milliy dasturi kuchga kirishi yuqoridagi fikrni amalga
oshirishning dastlabki bosqichi bo`lib xizmat qiladi. Ko`p bosqichli ta`lim
tizimiga binoan Respublikamizdagi barcha universitet va institutlarda ta`lim
olayotgan bakalavrlarning o`quv rejasiga "Hayotiy faoliyat xavfsizligi" fanining
kiritilishi bo`lg`usi mutaxassislarning bilimini chuqurlashtirishga, xar xil
turdagi shikastlanishlar va kasallanish xodisalarini oldini olishda hamda
barkamol, sog`lom kadrlarni tayyorlashda yordam beradi.
Respublikamizda mehnat muhofazasi ishi ijtimoiy-iqtisodiy, texnik,
gigienik hamda tashkiliy tadbirlar majmuasidan iborat bo`lib, bu tadbirlar
mehnatkashlarning xavfsiz ishlashini, sog`lig`i va ishlash qobiliyatini saqlashni
ta`minlaydi.
Mehnat qonunchiligi, barcha ishchi va xizmatchilarning mehnat
munosabatlarini boshqarib turuvchi huquqiy me`yorlar majmuasidir. Mehnat
gigienasi va sanoat sanitariyasi, ishchilarni kasbiy kasalliklarga, zararlanish va
zaharlanishga olib kelishi mumkin bo`lgan zararli ta`sirlarni kamaytirish yoki
butunlay yo`q qilishga qaratilgan tashkiliy tadbirlar va texnika vositalaridir.
"Hayotiy faoliyat xavfsizligi" ko`p bo`lg`usi mutaxassislarni mehnat
muhofazasining ilmiy asoslariga doir bilimlar bilan qurollantirish va ularda
ishlab chiqarishdagi mehnat sharoiti hamda mehnat muhofazasini yaxshilash
muammolarini ijobiy hal etishga qiziqish uyg`otishga mo`ljallangan.
Mehnatni ilmiy tashkil etish ishlab chiqarishga muntazam ravishda joriy
etiladigan fan yutuqlariga hamda ilg`or tajribaga asoslanadi. Mehnat va moddiy
boyliklardan keng, samarali tarzda foydalanishni ta`minlaydi, inson sog`lig`ini
saqlashga yordam beradi va mehnatni hayotiy extiyojga aylantiradi.
Hozirgi vaqtda inson - tabiiy, texnik, iqtisodiy va boshqa har xil xavf-
xatar dunyosida ishlaydi. Shu xavf - xatarlar natijasida juda ko`p insonlar
hayotdan ko`z yumadilar (Armanistondagi zilzila, Chernobil AES halokati.
Jigaristondagi er siljishi, Admiral Naximov paroxodining cho`kishi,
Sverdlovskiyda, Chelyabinsk - Ufa temir yo`l uchastkasida portlash va h.k.
Shular natijasida 3000 dan ortiq odam halok bo`lgan, 20000 nogiron va 200000
odam kasallangan.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining 42 sestsiyasida 1991 yildan boshlab
tabiiy ofat va falokatlarni kamaytirish bexatarlik yillari, deb belgilangan edi.
Hayot faoliyat xavfsizligi – inson va uning salomatligi uchun xavfsiz
mehnat sharoitini ta`minlashga qaratilgan texnikaviy sanitar–gigienik va
huquqiy tadbirlar majmuidir.
Xavfsizlik texnikasi-xavfli ishlab chiqarish omillarning, ya`ni xavfsizlik
qoidalari buzilgandagi baxtsiz hodisalar, shikastlanishlarni keltirib chiqaradigan
omillarning insonga ta`sir etishini oldini oladigan tashkiliy va texnikaviy
tadbirlar majmuidir.
Ishlab chiqarish sanitariyasi-zararli ishlab chiqarish omillarining, ya`ni
kasalliklar keltirib chiqaradigan omillarning ishchilarga ta`sirini oldini oladigan
tashkiliy, gigienik va sanitariya-texnikaviy tadbirlar va vositalar majmui.
Hayotiy faoliyat xavfsizligi tushunchasi ko`p uchraydigan ta`riflar bilan
belgilanadi. Faoliyat - insonning jamiyatda mavjud bo`lishi uchun kerakli
sharoit. Mehnat - faoliyatning yuqori shakli. Mehnat va faoliyat shakllari
turlicha bo`lib, ular hayotda uchraydigan aqliy, manaviy, madaniy, ilmiy va
boshqa jarayonlarni o`z ichiga oladi. Hayotiy faoliyat xavfsizligini o`rganmay,
odamlar umumiy inson huquqlarida aytilgan ...hayot, erkinlik, mehnat, shaxsiy
daxlsizlikka erisha olmaydilar.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
