O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

Savdo siyosatining moliyaviy usullari: Demping 
Tashqi savdoni notarif usullar bilan tartibga solish amaliyotini o’rganish shuni 
ko’rsatadiki, eksport subsidiyalari ko’pincha dempingga - xorijiy bozorlarda 
eksportyor mamlakat ichki bozoridagi o’rtacha narxga nisbatan past baholarda 
sotishga moddiy asos bo’ladi.
Mutaxassislar dempingning quyidagi variantlarini ajratib ko’rsatishadi: 

Tasodifiy — eksportyorda tasodifiy ortiqcha tovarlarni paydo bo’lishi bilan 
bog’liq; 

Vaqtinchalik — eksportyor tomonidan boshqa mamlakat bozoriga tezlik bilan 
kirib borish uchun qo’llaniladi; 

Doimiy — monopolist kompaniya tomonidan, uning tashqi iqtisodiy faoliyati 
davlatning doimiy qo’llab-quvvatlashi sharoitida, tashqi bozorlarda foydani 
maksimallashtirish uchun qo’llaniladi, bunda ichki bozorda nisbatan yuqori 
narx saqlab turiladi. 
Dempingdan, eng avvalo, davriy pasayishlar va ichki talab kamayganda, 
iqtisodiyotni tarkibiy qayta qurish davrida foydalaniladi. Masalan, 30-yillarda 
shunga o’xshash hodisa SHarqiy Yevropa mamlakatlaridan import qilinuvchi 
qishloq xo’jaligi mahsulotlari bozorida kuzatildi, 70-yillarda AQSH va Yevropa 
Ittifoqi tomonidan Yaponiyaga nisbatan dempingdan foydalanish ayblovi ilgari 
surildi. 

---

Vaqtinchalik va ayniqsa, doimiy dempingga qarshi importyor-mamlakatlar 
GATT moddalariga asoslangan holda importga qarshi import bojlarini joriy etish 
huquqiga ega bo’lganligi sababli keyingi paytda yashirin demping keng 
tarqalmoqda. Bu eksportyor va importyorlar o’rtasida importyorlar tomonidan o’z 
milliy bozorida tovarlarni eksportyor yetkazib bergan narxdan past baholarda sotish 
haqida oshkor bo’lmagan kelishuvni nazarda tutadi. Yashirin demping yirik TMKlar 
tomonidan firma ichida qo’llaniladigan butlovchi qismlarni transferti amaliyotida 
keng tarqalgan (mas. yapon TMKlari ichida).