O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

Transchegara favqulodda vaziyatga
oqibatlari mamlakat tashqarisiga 
chiqadigan, yohud favqulodda vaziyat chet elda yuz bergan va O`zbekiston hududiga 
dahl qiladigan favqulodda vaziyat tegishli bo`ladi. 
5. Tabiiy va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlarga (jala, do`l, tuproq, osti 
va suvning neft’ mahsulotlari, og’ir metallar, pestitsidlar va boshqa zaharli himikatlar 
bilan ifloslanishi, atmosferaning yo`l qo`yiladigan chegaraviy kontsentratsiyadan 
ortiq zararli ingredientlar bilan ekstremal ifloslanishi va boshqalar) qarshi muqobil 
harakat qilish maqsadida mazkur Nizomda nazarda tutilmagan miqdor ko`rsatkichlar 
favqulodda vaziyatlarning odamlarning hayoti, sog’lig’iga va atrof muhitga 
ta`sirining aniq darajasiga qarab atrof tabiiy muhitning holatini kuzatuvchi va nazorat 
qiluvchi vazirliklar va idoralar hamda O`zbekiston Respublikasi favqulodda 
vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimining tegishli rahbar 
organlari tomonidan belgilanadi. 
Nazorat savollari: 
1.
Favqulodda 
faziyatlardan 
himoyalanishga 
oid 
O’zbekiston 
Respublikasining qanday qonunlari bor? 
2.
Vazirlar mahkamasini favqulodda vaziyatlardan himoyalanishga oid 
qanday qarorlarini bilasiz? 
3.
Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 27 oktyabrdagi “Texnogen, tabiiy va 
ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi to`g’risida”gi 455-son qarorini 
mazmun mohiyatini tushuntiring. 
Terrorizm va aholi muhofazasi. O`zbekiston Respublikasining 
2000 yil 31 avgustdagi “Terrorizmga qarshi kurash 
to`g’risida”gi qonunining mazmun-mohiyati 
1. Terrorizm tushunchasi va uni yuzaga keltiruvchi shart sharoitlar 
«Terrorizm» tushunchasining o`zi lotin tilidan olingan bo`lib, «terror» - 
qo`rquv, dahshat demakdir. Dastlab terror siyosiy ta`sir metodi sifatida Ulug’ 
frantsuz inqilobi davrida radikallar tomonidan siyosiy raqiblarni qo`rqitish maqsadida 
qo`llanilgan. Boshqacha qilib aytganda, terrorizm – bu to`g’ridan to`g’ri kuch 
ishlatish metodi orqali siyosiy muammolarni echishning o`ziga hos usulidir. 
Terror davlatning o`z raqiblariga nisbatan qarshi qo`llanilishi bilan birga, 
shuningdek mahfiy tashkilot va guruhlarning davlatga nisbatan qarshi qo`llanilishi 
mumkin. Birinchi holatda gap repressiv (jazo) davlat terrori haqida boryapti.
Keng ko`lamda u fashistik davlatlarda (XX asrning 30 – 40 yillarida 
Germaniyada, 20–40 yillarda Italiyada, 30 – 60 yillarda Ispa­niyada va h.), bir qator 

---

121 
kommunistik diktaturalarida (20-yillarning «qizil terrori», 30 – 50-yillarda SSSRdagi 
Stalin repressiyalari, 40 – 60-yillarda Hitoydagi Maoist repressiyalari va h.), Osiyo, 
Afrika, Lotin Amerikasining bir qator davlatlarida harbiy va diktatorlar tomonidan 
qo`llanilgan.Ikkinchi holatda gap haqiqiy ma`nodagi terrozizm haqida boryapti, 
qaysiki oppozitsion, davlatga qarshi, mahfiy, aniq bir maqsadga qaratilgan, 
boshqariladigan, mafkuraviy faoliyatni kuch ishlatish orqali o`zida namoyon qiladi. 
Terroristlarning qurbonlari tasodifiy yoki ataylab tanlangan shahslar bo`lishi 
mumkin. 
Terroristik aktlar ma`lum bir guruhlarni qo`rqitish uchun yoki terroristlarning 
g’oyalarini propoganda va namoyish qilish uchun xizmat qiladi.Terrorizmning 
mohiyatini anglash uchun odatda 3 ta uning asosiy tomonlariga e`tibor qaratiladi: 
harbiy, jinoiy va siyosiy. Harbiy muammo sifatida terrorizm qurolli harakatlarningg 
alohida, spetsifik turi sifatida ko`riladi va «past (sust) intensivli qurolli to`qnashuv» 
tarzida belgilanadi. Jinoiy muammo sifatida terrorizm alohida xavfli qattiq jinoyat 
turidir. Nihoyat, uchinchi pozitsiyada terrorizm siyosiy kurash sifatida ko`riladi, 
qaysiki ma`lum bir tuzumlarga yoki davlat hokimiyatining aniq, u yoki bu 
harakatlariga qarshi ijtimoiy-siyosiy norozilik asosida shakllanadi. 
Terrorizm – mafkuraviy va boshqa maqsadlarga erishish uchun shahsning 
hayoti, sog’lig’iga xavf tug’diruvchi, mol-mulk va boshqa moddiy ob`ektlarning yo`q 
qilinishi (shikastlantirilishi) xavfini keltirib chiqaruvchi hamda davlatni, halqaro 
tashkilotni, jismoniy yoki yuridik shahsni biron-bir harakatlar sodir etishga yoki sodir 
etishdan tiyilishga majbur qilishga, halqaro munosabatlarni murakkablashtirishga, 
davlatning suverenitetini, hududiy yahlitligini buzishga, xavfsizligiga putur 
yetkazishga, qurolli mojarolar chiqarishni ko`zlab ig’vogarliklar qilishga, aholini 
qo`rqitishga, ijtimoiy-siyosiy vaziyatni beqarorlashtirishga qaratilgan, O`zbekiston 
Respublikasining Jinoyat kodeksida javobgarlik nazarda tutilgan zo`rlik, zo`rlik 
ishlatish bilan qo`rqitish yoki boshqa jinoiy qilmishlar majmuasidir.