O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish va hududiy tashkil qilish 
tushunchalari.
Ishlab chiqarish kuch
lari mohiyatini to’g’ri talqin qilish va 
tushunishda inson mehnati (ishchi kuchi), mehnat predmeti, mehnat vositalari va 

---

ishlab chiqarish vositalari tushunchalarini bilish muhim o’rin tutadi. Inson mehnati 
- 
insonning ma’lum maqsadga muvofiq yo’naltirgan faoliyati bo’lib, ana shu 
faoliyati natijasida u tabiat predmetlarini (buyumlari) o’zgartiradi va o’z 
ehtiyojlariga moslashtiradi. Mehnat o’zining mazmuni va xarakteri jihatidan aqliy, 
jismoniy, malakali va malakasiz mehnatga bo’linadi. Mehnat qiymat yarati
shdagi 
roliga ko’ra ya’ni uning natijasi tovarga aylanganda va pul vositasi bilan 
almashganda konkret va abstrakt mehnatga bo’linadi.
Jamiyatning rivojlanishi bilan mehnatning ijtimoiylashuvi jarayoni ham 
chuqurlashadi. Inson mehnati (kuchi) ishlab chiqarishning (jamiyatning) asosidir. 
Inson mehnati natijasida moddiy va ma’naviy ne’matlar yuzaga keladi. Ana shu 
jarayonda inson mehnati bilan birgalikda mehnat predmetlari va mehnat vositalari 
ham ishtirok etadi.
Mehnat predmetlari
- inson mehnati (kuchi) s
arflanadigan ob’ekt yoki 
manbalardir. Mehnat predmeti ishlab-
chiqarish iste’molga yaroqli holga keltirish 
uchun qayta ishlanadi. Mehnat predmetlariga: a) yer osti va yer usti tabiiy 
boyliklari; b) dastlabki qayta ishlashga mo’ljallangan materiallar 
- 
po’la
t, prokat, 
ip-gazlama, plastmassa kabilar kiradi. Mehnat predmetlari tayyor mahsulotlar 
bo’lgunga qadar bir nechta ishlab chiqarish bosqichini o’tashi mumkin. 
SHuningdek, ilmiy-
texnika inqilobi mehnat predmetlariga ta’sir etib mutlaqo yangi 
tabiatda uchram
aydigan sifat va xossalarga ega bo’lgan materiallarni yuzaga 
keltirdi. Bu materiallar iqtisodiyotning yangi va eng yangi sohalarida qo’llanilishi 
tufayli mamlakatlar milliy iqtisodiyotida va jahon xo’jaligida inqilobiy 
o’zgarishlarni yuzaga keltirmoqda.