O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

Kooperatsiya
pirovard natijada muayyan bir maxsulot yaratish uchun turli 
korxonalarning hamkorligidir. Ular faqat bir yoki ikki tarmoqka tegishli 
bo’lmasligi mumkin. Kooperatsiyada hududiy birlik, barcha ixtisoslashgan 
korxonalarning bir joyda t
o’
planishi uncha sezilmaydi va aksincha, ularning tarqoq 
holda joylashuvi kuzatiladi. Kooperatsiyada katnashuvchi korxonalar soni vujudga 
kelayo
tgan maxsulotning murakkabligiga bog’liq. CHunonchi, mashinasozlikda 
aniqro
g’
i yengil v
a yuk mashinalarini ishlab chiqarish uchun juda ko’p detallar, 
extiyot qism kerak. SHu bois bunday mashinalarning yaratilishida yuzlab 
ixtisolashgan korxonalarning ulushi bor. Masalan, yengil avtomobil yoki Lixichev 
nomli zavod, Tol
ь
yatidagi Volga avtomobi
l zavodi (Jiguli) va shunga o’xshash 
birlashmalar 200 va undan ortik korxonalar bilan hamkorlik qiladi. madomiki, 
asosiy yakunlovchi yoki yi
g’uvchi bosh korxona ko’p asbob 
- uskunalar, detal va 
jihozlar olar ekan, u transport geografik jihatdan qo’lay nuqt
ada 
o’
rinlashuvi zarur. 
Kombinatsiya 
kooperatsiyaga 
o’h
shab korxonalar birlashmasidan iborat.
Ammo bu yerda tarqoq holda joylshgan birlik emas, balki ularning xdudiy 
umumiyligi tushuniladi. Kooperatsiyada natija, pirovard maxsulot bir bo’lsa, 
kombinatsiya
da aksincha, yani xom ashyo bir bo’lib, undan olinadigan maxsulot 
turlichadir. Kombinatlashuv ma
ь
lum bir turdagi xom ashyoni chukur texnologik 
qayta ishlash, uning chiqindilaridan t
o’
la foydalangan holda barcha maxsulotlar 
ishlab chiqarishni anglatadi. Xuddi shu ma
ьnoda kombinatsiya «to’ntarilgan» 
kooperatsiyadir. Masalan, paxta xom ashyosidan turlicha tayor maxsulot olinadi. 
Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishning ijtimoiy-ekologik, tabiiy va 
ijtimoiy-iqtisodiy omillari. Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishda qonuniyatlar 
bilan bir qatorda tabiiy, ijtimoiy-iqtisodiy, ijtimoiy-demografik va ijtimoiy-
ekologik omillar ham muhim o’rin tutadi. Ishlab chiqarish kuchlarni joylashtirish 
omillari ishlab chiqarish korxonalari, korxonalar guruhi, milliy xo’
jalik 
tarmoqlarining oqilona joylashtirish uchun hisobga olinmog’i lozim. Ishlab 
chiqarish kuchlarini joylashtirishdagi omillarni, ularning belgilovchi roliga ko’ra, 4 
guruhga bo’lish mumkin.
1.
Tabiiy omillar;
2.
Ijtimoiy-iqtisodiy omillar; 
3.
Ijtimoiy - demografik omillar;
4.
Ijtimoiy-ekologik omillar. 

---

 1.