O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

Mujassamlashuv
yoki ishlab chiqarishning to’planishi, yig’ilishi xalq 
xo’jaligining barcha tarmoqlriga tegishlidir. Ammo g
eografik jihatdan u eng 
avvalo sanoat, qishloq xo’jaligi va transportda namoyon bo’ladi. Sanoat uchun 
«nuqta» yoki tugun ko’rinishida hududiy tashkil etish, qishloq xo’jaligiga areal 
yoki mintaqaviy, transport uchun esa lentasimon yoki chiziq shakldagi joylashuv 
xosdir. Ijtimoiy ob
ь
ektlarning hududiy tashkil etilishi esa yuqoridagi 
tarmoqlarning joylashuvi bilan belgilanadi. Mujassamlashuvning ijtimoiy tamoyili 
xalq xo’jaligida turlicha bo’ladi. Mujassamlashuv sanoat misolida ya
qqol 
k
o’
rinadi. Bu borada ishlab chiqarish fondlari, yangi maxsulot yoki ishchi va 
xizmatchilarning turli korxonalarda yigilish sof holda ishlab chiqarish yoki 
korxona mujassamlashuvi, ularning shaharlar va rayonlar joylashuvini esa 
urbanistik va hududiy mujassamlashuv sifatida k
o’
rsatish 
o’
rinli.
Ixtisoslashuv
ham ishlab, chiqarishni muhim shakli bo’lib, u mehnat 
taqsimoti va iqtisodiy rayonlarning tarkib topishi bilan chambarchas bog’liq.
Uning uch bosqich va uch turi mavjud. Ixtisoslashuvning uch bosqichi 
deganda korxona, rayon, shahar mikyosidagi ixtisoslashuv tushiniladi. Boshqacha 
aytganda, ularning har biriga hududiy yoki ijtimoiy mehnat taqsimoti natijasida
biror maxsulotni ishlab chiqarilishi biriktiriladi. 
O’
z navbatda, ixtisoslashuv shu 
korxona, shahar va rayonlarning «
qiyo
fasini», ularning mehnat t
aqsimotida tutgan 
o’
rnini belgilab beradi. 

---

Ixtisoslashuvning uch turi - bu qism (detal), texnologik yoki yarim maxsulot 
va predmetga ixtisoslashuvidir. Ixtisoslashuvning bunday ko’rinishlari bir 
- biri 
bil
an uzviy bog’liq va ular turli hududiy bosqichda xususiyatga ega bo’ladi.
Ixtisoslashuv oq
ibatida xalq xo’jaligining tarmoqlari vujudga keladi, 
iqtisodiy rayonlar, shaharlarning funktsional tiplari shakllanadi. SHu bilan birga u 
tashqi transport iqtisodiy aloqalarini taqozo etadi, chunki ishlab chiqarilgan va 
maxalliy ist
ь
emoldan ortib qolgan maxsulot chetga chiqariladi, mazkur rayonda 
yetishmaydigan maxsulot esa boshqa joydan keltiriladi. 
Ixtisoslashuv kompleks, har tomonlama rivojlanish bilan uy
g’
unlashuvi 
kerak. E
tiborni ko’proq har bir davlatning mu
him qadar atroflicha rivojlanishiga 
qaratilmo
g’
i zarur.