O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

Uzbekiston Respublikasining barkaror rivojlanish 
bo’yicha milliy 
xarakatlar, ustuvorlar va mo’ljallar
. 
Respublikamiz mustaqillikka erishgan dastlabki davrdayok davlatimizda 
ekologik muammolarning oldini olish va ushbu masala yuzasidan konuniy ta’sir 
chorasini belgilash maqsadida yetarli darajada hukukiy hujjatlar majmuasi 
yaratildi. Konstitutsiyaning tegishli moddalarida fukarolar atrof-tabiiy muhitga 
ehtiyotkorona munosa
batda bo’lishlari belgilab ko’yilgan. SHundan kelib chikib 
1992 yil 9 dekabrda "Tabiatni muhofaza qilish to’g’risida"gi hamda ekologik 
muammolarning oldini olishga karatilgan, yer, suv, o’rmon, yer osti boyliklari 
hakida kodekslar, shuningdek, atmosfera ha
vosini, yer usti va osti suvlari, to’prok, 
o’simlik va hayvonot olamini muhofaza etish bo’yicha ko’plab konunlar va 
hukumat karorlari kabul kilingan. Tegishli tashkilot va korxonalarga aniq 
topshiriqlar berilgan hamda atrof-muhit va tuprok, yer-osti, suv, 
o’rmon, mineral 
resurslar, havo baseynidan oqilona foydalanish bo’yicha tadbirlar tavsiya etilgan.
Ekologik sohada hukukiy hujjatlar yaratilishi bilan bir katorda ushbu sohada 
nazorat ishlarini olib boruvchi Uzbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza kilish 
davlat ko’mitasi tashkil kilindi, Ayni paytda ushbu ko’mitaning viloyatlarda 
ko’mitalari, tuman va shaharlarda tabiatni muhofaza kilish inspektsiyalari faollyat 
olib bormokda. Bundan tashkari ekologik jihatdan og’ir bo’lgan Orolbo’yi va 
boshka hududlarga 
beg’araz xayriya yordami ko’rsatuvchi "EKOSAN" xalkaro 
tashkiloti hamda mazkur soha bilan bog’lik faoliyatga ixtisoslashgan ko’plab 
tashkilotlar faoliyat ko’rsatmokda. Bu mamlakatimizda ekologik muammolarning 
oldini olishga davlat siyosati darajasida e’tib
ordir. Hozirgi kunda ekologiya 
atamasi ham tabiat to’g’risidagi, tabiat va jamiyat o’rtasidagi munosabatlarni 
o’rganuvchi fanlar majmuasiga kiritilgan. Ayni paytda respublikamizdagi umumiy 
o’rta ta’lim maktablarida, kasb
-
xunar kollejlarida, oliy o’kuv yurt
larida alohida fan 
sifatida o’kitilmokda. Bundan asosiy maksad insonlarni ekologik ofatdan kutqarish 
hamda atrof-tabiiy muhit bilan kerakli va madaniy munosabatlarni yosh avlodga 
o’rgatish hamda ularning ekologik madaniyatini yuksaltirishga erishishdan ibo
rat. 
Prezident I.A.Karimov "ekologik muammo - yer yuzining hamma 
burchagida ham dolzarb, fakat uning keskinlik darajasi dunyoning turli 
mamlakatlarida turlicha" ekanligini ta
ьkidlab, ushbu masalaga "Uzbekiston XXI 
asr bo’sag’asida xavfsizlikka taxdid, barkarorlik shartlari va tarakkiyot kafolatlari" 
asarida alohida e’tibor karatgan. Ushbu kitobda Prezident ushbu masalani 
muhimligini kuyidagicha belgilaydi: "Milliy xavfsizlikka karshi yashirin 
taxdidlarni ko’rib chikar ekanmiz, ekologik xavfsizlik va atrof muhitni muhofaza 
kilish muammosi alohida e’tiborga molikdir". Ekologik xavfsizlik va atrof muhitni 
himoyalash va mavjud tabiiy muhitni sof holatda saklab, kelajak avlodlarga 
y
etkazishga karatilgan barcha sa’y
-harakatlar davlatimiz milliy xavfsizligini 
ta’minlashga xizmat kiladi.
1994 yildan boshlab, O’zbekiston Respublikasi atrof
-
muhit bo’yicha xalkaro 
axborot tizimida mustaqil ishtirokchidir. Bunda asosiy vazifa Davlat ilmiy-texnika 
axboroti fondiga yuklatilgan. Milliy ajratilgan markaz (MAM) faoliyati uning 
tashkil etilganidan boshlab, respublikamizdagi tashkilotlar orasida Infoterra 
tizimlarini tashkil qilish, axborotlarning milliy manbalari tarmog’ini yaratish, 

---

respublika
miz va chet elektron axborot iste’molchilarining so’rov
-ehtiyojlarini 
kondirishga yo’naltirilgan.
1995 yildan boshlab, O’zbekiston Respublikasida (MAM tomonidan) 
Tabiatni muhofaza etish faoliyatining alohida yo’nalishdari bo’yicha 
ma’lumotlarning mahalliy 
(lokal) bazasini shakllantirishga kirishildi. Masalan, 
"Qurilish industriyasi korxonalarida ekologik himoya", "Usimliklarni himoya 
kilish", 
"Okova 
suvlarni 
tozalash 
texnologiyasi", 
"Orolning 
ekologik 
muammolari", "Tuprokning zaharli ximikatlar bilan ifloslanishi muammosi" kabi 
yo’nalishlarni alohida aytib o’tish mumkin.
Hozirgi vaktda respublikamizda " Atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiat 
resurslaridan okilona foydalanish bo’yicha 2005 yilgacha mo’ljallangan Davlat 
dasturi" ishlab chikildi. "Tabiat muhofazasi va Uzbekiston Respublikasi barkaror 
tarakkiyotining ekologik ta’minlash bo’yicha harakat Milliy rejasi", "Uzbekiston 
Respublikasi atrof-
muhiti gigienasi bo’yicha harakat Milliy rejasi", Biologik 
xilma-
xillikni saklash bo’yicha harakat rejasi va milli
y strategiya ishlab 
chikilmokda. 
Bu hujjatlarda atrof muhit himoyasi siyosati maksadlari ifodalangan, 
strategiyaning asosiy printsiplari va yo’nalishlari belgilangan.
I.A.Karimovning "Uzbekiston buyuk kelajak sari" asarida ekologik 
xavfsizlikni kuchaytiris
hning hozirgi asosiy yo’nalishlari ko’rsatib o’tilgan. Unda, 
xususan, kuyidagilar ta’kidlanib o’tiladi:
1.Tegishli texnalogiyalarni ishlab chikish va joriy etish. Qishlok,
o’rmon
va boshka xo’jalik tarmoklaridagi tabiiy jarayonlarning
keskin buzilishiga olib 
keladigan barcha 
zaharli kimyoviy moddalarni ko’llash ustidan kattik nazorat 
o’rnatish
. Havo va suv muhitini insonning hayotiy faoliyati uchun zararli yoki 
salbiy ta’sir etadigan moddalar bilan ifloslanishini to’xtatish.
2.Qayta tiklanmaydigan 
zaxiralarni kat’iy mezon asosida iste’mol kilgan
holda tabiiy zaxiralarning hamma turlaridan oqilona foydalanish. 
3.Katta-katta hududlarda tabiiy sharoitlarni tabiiy zaxiralardan samarali
va kompleks foydalanishni ta’minlaydigan daraj
ada anik maksadga karatilgan, 
ilmiy asoslanilgan tarzda o’zgartirish ( daryolr oqimini tartibga solish hamda 
suvlarni bir havzadan ikkinchisiga tashlash, yerning namini kochirish, suv 
chikarish tadbirlarini va boshkalarni amalga oshirish ) lozim. 
4.Jonli tabiatning butun tabiiy genofondini madaniy ekinlar va 
hayvonlarning yangi turlarini ko’paytirish hisobiga boshlang’ich baza sifatida 
saqlab kolish kerak. 
5. Shaharsozlik va tumanlarni rejalashtirishning ilmiy asoslanilgan, hozirgi 
zamon urbanizatsiyasining barcha salbiy oqibatlarini bartaraf etadigan tizimni joriy
etish yo’li bilan shaharlarda va boshka aholi punktlarida aholining yashashi uchun 
kulay sharoit yaratish zarur. 
6.Ekologik kulfatlar chegara bilmasligini nazarda tutgan holda jahon 
jamoatc
hiligi e’tiborini mintakaning ekologik muammolariga karatish lozim.