Analiti kimyoning eng keng tarqalgan shaxobchasi sud-
tibbiyot ekspertizasida analiz-idintifikatsiya usulidir. Bu
usul
yordamida
jinoyat
izlarini
aniqlashda
keng
qo‟llaniladi.
Visual usulda ham Qon dog‟ izlarini boshqa izlardan
ajratish kerak .
1995-yil AQSHning Los-Anjelas (Kaliforniya shtati)
shaxri harbiy sudida ko‟rilgan jinoyat ishi dunyoda shov-
shuvga sabab bo‟ldi. Bunga sabab ketchub dog‟larini qon
dog‟lari deb gumon qilingan va o‟limga maxkum etilgan begunoh shaxs ustidan
olib borildi. Bunga sabab kriminalistik hatolar va analizning no‟tog‟riligi edi.
Dog‟ yoki qon izlarini aniqlash usuli
1.ikkita soat oynasiga doglarni tamponga shimdirib issiq suvga tushiramiz.
2.oyga o‟tgan dog‟larni yuvamiz(eritmaga o‟tkazamiz)
3.har bir idishga ammoniy radonitdan 2 tomchidan tomizamiz.
4.ko‟ramizki faqat bir eritma qizil-qo‟ng‟ir rangga kiradi,bu rang eritmada temir
ioni borligini ko‟rsatadi.
Fe+3CNS=Fe(CSN)
3
(CNS-rangsiz eritma) (Fe(CNS)
3
-to‟q qizil eritma)
Ta‟kidlash joizki ushbu reaksiya aniq kutilgan natija bermaydi,chunki qon rangi va
temir radonit ranglari bir hil bo‟lishi mumkin.
H
2
O
2
yordamida aniqlash
Bu usul sud-tibbiyotida ekspress usuli hisoblanadi. Bu usul anchagina soda bo‟lib,
maktab laboratoriyasida o‟tkazish ham mumkin.
Bu metod fenolftaleinning vodorod peroksidning oksidlanishi natijasida qon
gemoglabining katalizatoriga aylanadi va ushbu eritmada rangsiz fenolftolein qizil
rangga o‟ta boshlaydi.
Eritmani tayorlash
Eritmani tayyorlash uchun 2 gr fnolftalein,20 gr KOH,100 gr distrlangan suv
qo‟shiladi va unga 20 gr Zn kukunini eritmaga solamiz va eritma rangsizlanadi.
Tayor ishchi eritmada Zn miqdori ko‟p bo‟ladi va uni qo‟rong‟I joyda saqlaymiz.
Ishchi eritmaga etil spirit bilan 1:5 nisbatda aralashtiramiz.
Tajriba
a)qog‟oz tamponni ho‟llab dog‟ ustiga yopishtiramiz
b)fnolftaleinning ishqorli eritmasini 2 tomchi quyamiz
c)keyin ishchi eritmani quyamiz natijada pushti rangli eritma hosil bo‟ladi.
Qon izlarini aniqlashning yana bir qancha usullari mavjud
1)benzidin namunasini o‟rganish Voskoboynikov reaktivi
2)Lyuminol bilan test
3)ultrabinafsha nur orqali aniqlash
Benzidin bilan aniqlash-ushbu usul ancha samarali
usul hisoblanib, usul peroksidaza fermenti qon
tarkibidagi
kislorodni
topishga
asoslangan.qon
dog‟larini aniqlashda peroksidaza fermenti rangini
o‟zgarishi oksidlanish-qaytarilish jarayonlarini olib
boradi.
Ultrabinafsha nurlar orqali olib boriladigan metod
Yangi qon izlarini aniqlashda ultrabinafsha nurlar
usuli qo‟l keladi.
Bu usulda spektr 2 hilga ajraladi
a)baxmal rang
b)to‟q-qo‟ng‟ir rangli spektrlar
qon gemoglabinini aniqlashda ultrabinafsha nur ta‟sirida gemotoporfin yorqin
zarg‟aldoq spektr beradi. Sud kimyosi laboratoriyasida analiz qilinadigan ashyoviy
dalillar turi nixoytda hilmahildir.ana shu ashyoviy dalillardan qidirish mumkin
bo‟lgan zaxarli yoki kuchli ta‟sir etuvchi moddlar esa undan ham ko‟p. sud
ximiyasi laboratoriyasida o‟tkaziladigan barcha analizlar to‟liq va to‟liqsiz
analizga bo‟linadi.
To‟liq analiz- biologic ob‟ektni “ashyoviy dalillarni sud kimyosi ekspertizasidan
o‟tkazish qoidalari”ning ko‟rsatilgan barcha moddalarni aniqlash uchun tekshirish
olib borish demakdir.
Qondagi is gazini aniqlash uchun juda ko‟p kimyoviy rеaktsiyalar tavsiya etilgan.
Kimyoviy usullar yordamida is gazini aniqlash zaharlangan va toza qonlar ranglari
o‟zgarishini solishtirish orqali amalga oshiriladi. Ular orasida tеz-tеz ishlatiladigan
rеaktsiyalari quyidagilardan iborat: