O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti jismoniy madaniyat kaferdrasi «tasdiqlayman»

Jismoniy tarbiya tizimi
jismoniy tarbiyaning g’oyaviy, ilmiy-metodik 
negizlari birligidan, shuningdek, Respublika fuqarolarining jismoniy tarbiyasini 
amalga oshiradigan va nazorat qiladigan tashkilotlar va muassasalar birligidan 
iborat. 
 
3.
 
Jismoniy madaniyat tizimining g’oyaviy negizi, uning bo’g’inlari, 
maqsadi, vazifalari, asosiy xususiyatlari va umumiy tamoyillari 
Jismoniy tarbiya tizimining g’oyaviy negizini insonni har tomonlama 
rivojlantirish, shaxsni uyg’un tarbiyalash, jamiyatni rivojlantirishga qodir faol 
insonlarni yetishtirishga xizmat qiluvchi milliy mafkura va ma'naviyat tashkil 
etadi. 
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning fikricha: “Jamiyat 
taraqqiyotining asosi, uni muqarrar halokatdan qutqarib qoladigan yagona kuch – 
ma'rifatdir”. “Aql - zakovatli, yuksak ma’naviyatli kishilarni tarbiyalay olsakkina, 
oldimizga qo’ygan maqsadlarga erisha olamiz, yurtimizda farovonlik va taraqqiyot 
qaror topadi”.
 
Xar bir mamlakat uzining jismoniy madaniyatining maksadi va
 
vazifalari, 
vositalari, uslubiyotlari, printsiplari va boshkalarga
 
tayangan tarbiya jarayonining 
anik bir tizimi asosida yulga kuyilsagina
 
oldindan kuzlangan natijaga erishishi 
mukarrar. 
Jismoniy madaniyat tizimi tushunchasiga Rossiya federatsiyasining marxum 
akademigi L.P.Matveev - “mavjud jamiyatda amalga oshirilayotgan jismoniy 
madaniyatning tashkillash, uyushtirish, uning vositalari, metodlari, tamoillarini 
shunday umumiyligi tushunilishi lozimki, bu mavjud jamiyat a’zosini ma’nan boy 
va jismonan har tomonlama garmonik rivojlantirishdek umumiy maqsad va 
vazifalarini hal qilish imkoniyatini o’zida mujassamlashtirsin” deb ta’rif beradi. 
Vatanimizning mudofaasi masalasi jamiyatimizda yo’lga qo’yilgan jismoniy 
madaniyat ta’limi va tarbiyasi jarayoniga qator talablar qo’yadiki, bu talabalarni 
amalga oshirish natijasida jismoniy tarbiya tizimining ob’ektiv xususiyatlari 
namoyon bo’ladi. Bunday xususiyatlarga diyorimiz xalqlarining har tomonlama 
jismoniy tayyorgarligi, jismoniy sifatlarining rivojlanganligi darajasining 
ko’rsatkichi, jamiyatimiz a’zolarini mehnatga va Vatan mudofaasiga tayyorligi 
omili sifatida qaraladi va ular mamlakat jismoniy tarbiya tizimining maqsadi 
tarzida ifodalanadi. 
Respublika fuqarolarining jismoniy va ma'naviy qobiliyatlarini har 
tomonlama rivojlantirish aqliy, jismoniy, axloqiy, estetik va mehnat tarbiyasining 
uzviy birligini ta'minlash, jismoniy tarbiyani mehnat va Vatan mudofaasi 
manfaatlariga yo’naltirish bo’yicha olib borilmoqda. 
Mamlakatimizda jismoniy tarbiya manfaatlari yuqoridagi ehtiyojlar bilan 
tugallanmaydi. Shu bilan birga, jismoniy tarbiya maqsadlarini aniqlashda ularni 
asosiy hal qiluvchi ehtiyojlar deb hisoblash zarur. Shu sababli jismoniy tarbiya 

---

64 
turmushda, xususan, umumiy ta'lim maktablarida olib borish joriy etilgan hamda 
jismoniy tarbiya kishilarning sihat-salomatligi va mehnat qobiliyatini saqlash 
hamda mustahkamlash, ma'naviy birdamligi va irodasini chiniqtirish, bo’sh vaqtini 
sog’lom va ko’ngilli o’tkazishning vositasi deb ko’rsatilgan. 
Mamlakat jismoniy madaniyat tizimining asosiy maqsadi Respublikamiz 
xalqlarini xuquqiy demokratik davlatning aktiv quruvchilari sifatida jamiyat 
a’zosini ijodiy mehnatga va vatan mudofaasiga tayyorlash, sog’lom, uzoq umr 
ko’rish uchun lozim bo’lgan turmush tarzini yo’lga qo’yish uchun lozim bo’lgan 
nazariy bilimlar va amaliy malakalarni berishdan iborat. Qayd qilingan maqsad 
mamlakatimizda jismoniy tarbiya jarayonini amalga oshirayotgan barcha tashkilot 
va muassasalar uchun umumiydir. 
Mamlakatimiz jismoniy tarbiya tizimi maqsadining umumiyligi, jismoniy 
madaniyat tizimining asosiy qonuniyatlaridan biridir. 
Bashariyat tarixiga nazar tashlasak, xar bir millat, elat o’zining paxlavonlari, 
jismonan barkamol farzandlari bilan faxrlangan. Diyorimiz xalqlari esa o’z 
farzandlarini xalq og’zaki ijodi qaxramonlari Alpomish, Rustam, Go’r-o’gli, 
Barchinoy kabi jisman va ma’nan shakllangan bo’lishlarini orzu qilganlar va shu 
maqsadda elati, millati jismoniy tarbiya tizimi maqsadini shunga yo’naltirganlar. 
Ko’rsatilgan maqsadni amalga oshirishda shug’ullanuvchilarning yoshi, 
sog’ligi, jismoniy tayyorgarligi, shug’ullanadigan kasbining jismoniy tayyorgarligi 
talablaridan kelib chiqib mamlakat jismoniy tarbiya tizimi jamiyat a’zolarining 
jismoniy tarbiyasini amalga oshirishda qator aniq vazifalarini hal qilishga to’g’ri 
kelmoqda. 
Jismoniy madaniyat tizimining umumiy vazifalari: 
a) odam organizmi funktsiyalarini garmonik rivojlantirish, jismoniy 
qobiliyatini har tomonlama kamolga yetkazish, sog’lig’ini mustahkamlash va 
jamiyat a’zosini uzoq umr ko’rishini ta’minlashga yo’naltirish; 
b) hayotiy zaruriy harakat malakalari va ko’nikmalari zaxirasini oshirish, 
kundalik turmushda zarur bo’ladigan jismoniy madaniyatga molik maxsus 
bilimlarini shakllantirish; 
v) har tomonlama jisman rivojlantirish uchun jismoniy sifatlarni tarbiyalash. 
Jismoniy tarbiya tizimining maqsadi va vazifalari mavjud jamiyat tarbiya 
jarayonining elementlari bilan lozim darajadagi muvofiqlikda uzviy bog’lansa va 
bu muvofiqlik ob’ektiv xarakterga ega bo’lsagina jismoniy tarbiya jarayoniga 
qonuniy yo’nalish beradi. 
Mazmunida ma’naviy krdriyatlarimiz, jismoniy barkamollik saboqlari, 
tizimning xalqchilligi, uning ilmiyligi va boshqa qator xususiyatlarini 
mujassamlashtirish zaruriyatga aylanadi.