O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti jismoniy madaniyat kaferdrasi «tasdiqlayman»

 
2.3.2. Harakatni ko’rsatish orqali his qildirish (ko’rgazmalilik) uslublari
Bu guruhga kiruvchi uslublar shug’ullanuvchilarga harakat faoliyati 
bajarilishini ko’rish va eshitish orqali birlamchi tasavvur hosil bo’lishinn 
ta’minlaydi. 
Ko’pincha, 
bajarilayotgan 
paytidagi 
eshitish 
ham 
shug’ullanuvchilarda harakat faoliyati xaqida har tomonlama keng tasavvurni 
yuzaga keltiradi. Bu bilan navbatdagi takrorlashlar uchun taxminiy asosni 
kentaytiradi. 
Ko’rgazmali xis qildirish nisbatan chuqurroq, tezroq va puxtaroq 
o’zlashtirishga imkoniyat beradi. O’zlashtiriladigan harakat faoliyatiga qiziqishni 
orttiradi. CHunki ularda harakatni o’zlashtirishda taqlid qilishga, aniq misollarga, 
bevosita ijroni ko’rishga intilish juda kuchli rivojlangan. 
Harakatni ko’rish orqali xis etish shunday qo’l keladiki, o’quvchi mashq 
ijrosini ko’rsa, harakat tuzilishini tushunsa, ijro texnikasi ongiga yetsa, bu ta’lim 
jarayonining samaradorligiga turtki bo’ladi. 
Agarda shug’ullanish jarayoni jonsiz, faoliyatlar nomigagina bajarkpsa, 
o’quvchilar ta’lim jarayonida passiv ijrochiga aylanadi. Natijada o’rganuvchi 
o’zining harakat faoliyatini tahlil qilishga harakat kilmay, diqqat e’tiborini faqat 
harakatning tashqi tomoniga, ijroning ifodasiga - ko’rinishiga qaratadi xolos. O’z 
navbatida bu ruhiy jarayonlarning aktivligini pasaytiradi va fikrlashning bir 
tomonlama bo’lib qaralishiga sabab bo’ladi. 
Harakat faoliyatining o’qituvchi (yoki o’quvchi) tomonidan ko’rsatib berilishi 
jismoniy tarbiya ta’limida zarur xisoblangan, amaliyotda keng tarqalgan 
uslublardan biridir. O’quvchining ongi unga ko’rgazmali singdirilganiga taqlid 
qilib bajarishni o’rganishi, tahlil qila olish qobiliyati bilan bog’liq. Agar o’quvchi 
ko’rganini tahlil qila olsa va o’z-o’zini tahlil qilish malakasini egallagan bo’lsa, 
unda tahlil o’quvchining bilimi, o’zlashtirish kobiliyatining o’sishi uchun samara 
beradigan metodlardan biriga aylanadi. 
O’qituvchining so’zisiz, mashqning ijrosini izohisiz taqlid qilib, “ko’rgandan 
so’ng - tushunib bajar” printsipi asosida o’qitishi, ko’rgan mashqining bajarilishini 
fikrlamay mantiqsiz takrorlashga aylanadi. SHuning uchun ham o’quvchi 
o’qituvchisi ko’rsatganini ko’r-ko’rona bajaradigan, harakat faoliyatlarining asosiy 
qonuniyatlarini anglamaydigan ijrochilarga aylanadi. 
Ko’rganiga taqlid qilish asosan o’quvchining yoshi va jismoniy tayyorgarligi 
darajasiga bog’liq. Kichik maktab yoshidagi bolalarda taqlid qilishga intilish 
ularda sinchkovligi, qiziquvchanligi orqali sodir bo’ladi. Asosan, kattalarga 
o’xshashga urinadilar. Katta maktab yoshidagi bolalar esa harakat faoliyatiga ongli 
munosabatda bo’ladilar, harakat texnikasini tushunib, osonroq va tezroq egallashga 
intiladilar.