O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi namangan muhandislik – tеxnologiya instituti

1.9-rasm.Ekstruder kallagining chizmasi
Kallakning asosiy qismlari quyidagilar:

1. 
   Siqilgan havoni kiritish shtutseri
   
2. 
   Korpus
   
3. 
   Regulirovka qiladigan vintlar
   
4. 
   Mustahkamlovchi moslama
   
5. 
   Tross siljuvchi probkani ushlab turish uchun (kalibrlash moslamada)
   
6. 
   Truba zagotovkasi (trubnaya zagotovka)
   
7. 
   Truba ichiga siqilgan havo yuborish uchun kanal
   
8. 
   Matritsa
   
9. 
   Dornani ushlab turuvchi moslama
   
10. 
    Dorna
    

Kabellarni, elektr tokini o'tkazuvchi simlarni izolyatsiya qilishda ekstruderlarni formalovchi kallagi boshqacha konstruktsiyaga ega, ya'ni vkladishli bo'ladi. Buning konstruktsiyasi tavsiya qilingan adabiyotlarda keltirilgan.
Murakkab profilga ega bo'lgan buyumlarni olishda suyuqlanmaga katta qarshilik ko'rsata oladigan kallaklar qo'llaniladi.
Polivinilxlorid asosida tayyorlangan kompozitsiyadan ikki shnekli ekstruder yordamida qattiq trubalar olinadi. Bu trubalarni viniplast trubalari deb ham aytiladi. Polietilenga nisbatan PVX kompozitsiyasidan olinadigan trubalarda ekstruziya harorati boshqacha bo'lishdan ham farq qiladi. Shuni ham eslatib o'tish kerakki, viniplast trubalarning issiqlik o'tkazuvchanligi po'lat trubalarnikiga qaraganda 400 marta kam. Shuning uchun ham bunday trubalarning tashqi devorlarida suv tomchilari hosil bo'lmaydi[7].
Agar polietilendan olinadigan trubalarni ekstruderdan chiqayotgan qovushqoq-oquvchan holatda 200^oC dan ortiq ushlab turish mumkin bo'lsa, PVX dan olinadigan trubalar uchun 170-180^oC dan ortmasligi kerak, chunki PVX ning termik turg'unligi polietilenga nisbatan ancha past.
Polietilen va poliprolipendan trubalar olishda (ayniksa, tashqi vodoprovod tarmoqlari uchun ishlatiladigan trubalar) tarkibiga (granulaga) 2-2,5% miqdorida yorug'lik stabilizatorlari - qurum (chernaya saja) qo'shilgan bo'ladi.

1.3 Hom-ashyo, yordamchi materiallar
Ikkilamchi polietilendan quvurlar ishlab chiqarish uchun asosiy hom ashyo sifatida ikkilamchi polietilen va birlamchi (yangi) polietilen ishlatiladi. Mahalliy hom ashyo sifatida ikkilamchi poletilen ishlatilsa, ma`lum tarkibda birlamchi polietilen ham qo`shiladi. Lekin ikkilamchi hamda birlamchi polietilenlarning tarkibi deyarli katta farq qilmaydi.Faqatgina ikkilamchi polietilen tarkibida qo`shimcha tarkibli moddalar bo`ladi. Birinchi navbatda polietilenda hom ashyoning asosini tashkil etadi deb qa`bul qilishimiz mumkin.