|
4-Amaliy mashg‘ulot: Zamonaviy operatsion tizimlar bilan ishlash, mobil operatsion tizimlar va ularga xizmat ko‘rsatish.
Operatsion tizim (OT) - o‘zaro bog‘langan tizimli dasturlar kompleksi. U foydalanuvchining kompyuter bilan aloqasini tashkillashtiradi va boshqa barcha dasturlarning bajarilishini ta'minlaydi.
OT kompyuter qurilmalarining bajariluvchi dasturlari ?amda foydalanuvchilar orasida bo?lovchi vazifasini bajaradi.
OT odatda kompьyuterning tashqi xotirasi (disk)da saqlanadi. Kompьyuter ishga tushirilganda u diskdan o‘tiladi va tezkor hotira qurilmasiga joylashadi. Ushbu jarayon operatsion tizimning yuklanishi deb ataladi.
OTning vazifasiga quyidagilar kiradi:
- foydalanuvchi bilan mulo?ot o‘rnatish;
- ma'lumotlarni kiritish-chi?arish va bosh?arish;
- dasturlarning ish jarayonini rejalashtirish va tashkillashtirish;
- resurslar (tezkor va kesh hotira, processor, tash?i ?urilmalar)ni ta?simlash;
- dasturlarni ishga tushirish;
- hizmat ko‘rsatishdagi har hil yordamchi amallar;
- ichki qurilmalar orasida ma'lumotlarni uzatish;
- tarkibiy qurilmalar (monitor, klaviatura, printer va xokazo) ish faoliyatini dasturiy ta'minlash.
OTga misollar - MS-DOS, Windows, Linux, UNIX, Solaris, Doppix, MacOS va boshqalar.
WINDOWS NT operatsion tizimi.
WINDOWS NT- ko‘p foydalanuvchili, ko‘p masalali, ko‘p oqimli OT dir, u WINDOWS 95 interfeysiga deyarli o‘xshash bo‘lgan grafikli foydalanuvchi interfeysiga ega.
Bu operatsion tizimning o‘ziga xos xususiyatlari:
• ichiga qurilgan tarmoqdi yordam berish - boshqa OT lardan farqli ularoq u boshidayoq hisoblash tarmog‘ida ishlashni hisobga olib yaratilgan, shuning uchun foydalanuvchi interfeysiga fayllar, qurilmalar va ob'ektlarni birgalikda tarmoqli ishlatish vazifalari moslashtirilgan;
• muhimlik bo‘yicha ko‘p masalalik, bu yuqoriroq muhimli ilovalarning quyi muhim ilovalarni siqib chiqarishiga imkon beradi, xususan, "to‘xtab qolgan" ilovalarni bajarishda tizimning ishlamay turib qolishini avtomatik bartaraf qilish hisobiga mashina vaqtini yanada samaraliroq ishlatish imkonini beradi;
• dasturlarni va foydalanuvchining turli fayllarini ruxsat etilmagan murojaat qilishdan etarlicha kuchli himoya vositasining borligi; resurslarga ko‘p darajali murojaat qilishlarning borligi, bunda foydalanuvchi murojaat qilish darajalarini ularning vakolatiga mos ravishda belgilaydi;
• bir nechta faylli tizimlarni qo‘llab-quvvatlash - WINDOWS ning hamma versiyalari tomonidan qo‘llab quvvatlanadigan DOS faylli tizimidan tashqari, WINDOWS NT o‘zining shaxsiy faylli tizimiga (NTFS) ega va OS/2 (High Performance FS) va ixcham-disk (CDFS) faylli tizimlarini qo‘llab-quvvatlaydi;
• kompyuter platformalarini, shu jumladan multiprocessorli hisoblash tizimlarining keng spektrini qo‘llab-quvvatlash.
WINDOWS NT OT ning birinchi versiyasi bozorda 1993 yilda paydo bo‘ldi, hozirgi vaqtda esa uning 3. 0 va 4. 0 versiyalari turli xil tashkilotlar, banklar, sanoat korxonalari va shaxsiy foydalanuvchilar tomonidan keng qo‘llanilmoqda.
Windows ni ba'zi imkoniyatlari quyidagilardir:
Universal grafika - Windows dasturlarning qurilmalarga va dastur ta'minotiga bog‘liqsizligini ta'minlaydi.
Yagona interfeys - Windows da foydalanuvchining muloqati yagona, ya'ni turli dasturlar bilan ishlaganingizda bu qoidalardan foydalaninishingiz mumkin.
Mavjud dastur ta'minoti bilan muvofikligi - Windows MS DOS ning barcha amaliy paketlari, muharrirlari, elektron jadvallari ishini ta'minlaydi.
Ko‘p masalaligi- Windows bir paytning o‘zida bir necha hujjat va dasturlar bilan ishlaydi, bir dasturdan boshqasiga o‘tishni ta'minlaydi. Mavjud tezkor hotiradan to‘liq foydalanish imkoniyati mavjud. qurilma resurslaridan ham to‘liq foydalaniladi. Windows qurilmalari ora sidagi muloqotni dasturlarning o‘zi ta'minlaydi.
Ma'lumotlar almashinuvi - Windows dasturlararo ma'lumot almashish imkoniyatiga ega. Bu mahsus Clipboard (ma'lumot almashish buferi), yoki DDE (Dinamic Data Exchange-ma'lumotlarning dinamik almashinuvi, ya'ni boshqa dastur natijalardan foydalanishi), OLE (Obiect-Linking Emboding- dastur ilovalarida ma'lumotlardan tahrirlangan ?olda foydalanish) yordamida amalga oshiriladi.
Dasturlardan foydalanishning oddiyligi tufayli foydalanuvchini o‘rgatishga talablar kamayadi va tajribali foydalanuvchilar tizimining yangi imkoniyatlarini tashqi yordamsiz o‘zi o‘rganishi mumkin. Buning uchun “Pusk”- ishga tushirish tugmasidan, masalalar panelidan, Provodnik dasturidan, yordam berishning yangi tizimlari va imkoniyatlaridan foydalaniladi.
MICROSOFT firmasi WINDOWS dasturini 1983 yilda yaratib, dastlab,WINDOWS-3.1-WINDOWS-3.11 versiyalari, WIDOWS-95, WINDOWS-98 , WINDOWS-2000 , keyinchalik esa WINDOWS-XP versiyasi yaratildi va Respublikamizda ayni vaqtda oliy va o‘rta maxsus bilim yurtlari o‘quv jarayonida qo‘llanilmoqda. Windows so‘zining ma'nosi “darchalar”,”oynalar”. Windowsga kirganda dasturlar oynalarda bajariladi. Oynalarning piktogrammalarga kichraytirish mumkin. Bu esa ekrandan unumli foydalanish imkonini beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
