O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

 
Tayanch tushunchalar: 
Yunon
 
falsafasi
, 
Rim falsafasi, xristianlik dini, 
sxolastika, apologetika, realizm, nominalizm, uyg’onish davri falsa fasi, ingliz 
falsafasi, fransuz falsafasi, nemis mumtoz falsafasi, XX asr falsafasi. 
Takrorlash uchun savollar
1.
Yunon falsafasining falsafa tarixidagi ahamiyati. 
2.
Rim falsafasi va undan keyingi davr falsafasi. 
3.
Xristianlik va Yevropada ijtimoiy tafakkur. 
4.
Inkvizitsiya nima, uning oqibatlari haqida nimalarni bilasiz? 
5.
«Uyg’onish davri» tushunchasini qanday talqin etasiz? 
6.
XX asr falsafasining asosiy oqim va yo’nalishlari. 
7.
Hozirgi zamon falsafasini o’rganishning ahamiyati. 

---

99 
4-MAVZU
. 
BORLIQ — FALSAFANING FUNDAMENTAL KATEGORIYASI 
 
Borliq tushunchasi va uning mohiyati. 
Biz dunyo, materiya tuzilishi, 
makon,vaqt, harakat, hayot, ong va shu kabilar haqida tasavvur hosil qilish uchun 
asosan fizika, astronomiya va biologiya kabi tabiatshunoslik fanlariga murojaat 
etamiz. Lekin bu falsafada borliq muammolari o’rganilmaydi, degan ma’noni 
anglatmaydi.O’quv kurslarida asosiy falsafiy muammolarni o’rganish odatda 
ontologiyadan boshlanadi. Ontologiya falsafiy bilimlarning alohida sohasi bo’lib, 
unda borliq va yo’qlik, mavjudlik va nomavjudlik muammolariga doir masalalarning 
keng doirasi o’rganiladi, shuningdek, mavjudlik sifatiga ega bo’lgan barcha 
narsalarning mohiyati aniqlanadi. «Ontologiya» atamasi falsafada faqat XVII asrdan 
beri ishlatiladi, lekin u yunoncha o’zaklarga ega bo’lib («ontos» -«borliq», «logos» 
«so’z», «ta’limot»), borliq haqidagi ta’limot degan ma’noni anglatadi.Ontologiya 
falsafada alohida o’rin egallaydi. Ikki yarim ming yillik faol falsafiy izlanishlar 
natijasida falsafiy bilim tizimida ontologiyadan tashqari falsafaning muhim falsafiy 
mazmun kasb etadigan gnoseologiya, aksiologiya, ijtimoiy falsafa, axloq, estetika, 
mantiq kabi tarkibiy qismlari paydo bo’ldi. Lekin ularning barchasi zamirida 
ontologiya yotadi. O’z navbatida, ontologiya har qanday falsafiy dunyoqarashning 
negizi hisoblanadi va shu tariqa o’z tarkibiga kirmaydigan boshqa falsafiy 
muammolar talqinini ko’p jihatdan belgilaydi. 
Bu atama fan tarixida birinchi bor 1513 yil 
R.Gokleniusning