O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

Regressiv polisillogizmda
dastlabki sillogizmning xulosasi keyingisining kichik 
asosi bо‘lib keladi. Masalan: 
О‘simliklar tirik mavjudotlardir. 
Daraxtlar о‘simliklardir. 
Tirik mavjudotlar hujayradan tashkil topgan. 
Daraxtlar tirik mavjudotlardir. 
Demak, daraxtlar hujayradan tashkil topgan. 
Polisillogizm tarkibidagi birinchi, dastlabki sillogizm 
prosillogizm,
qolganlari 
episillogizm
deyiladi. 
Polisillogizmning qisqartirilgan kо‘rinishi – 
sorit 
deb ataladi. 
Soritning tuzilishi quyidagicha: 
Hamma A-B. 
Hamma B-V. 
Hamma V-G. 
Hamma G-D. 
Hamma A-D. 
Soritlar ham progressiv yoki regressiv bо‘ladi. 
Progressiv soritda
prosillogizmning xulosasi – episillogizmlarning katta asosi tushirib qoldiriladi. 
Regressiv soritda
prosillogizmning xulosasi – episillogizmlarning kichik asosi 
tushirib qoldiriladi. 
Sillogizmning kichik asosi tushirib qoldirilgan sorit – Arastu soriti, 
sillogizmning katta asosi tushirib qoldirilgan sorit – Goklen soriti, deb ataladi. 
Epixeyrema 
Epixeyrema – murakkab qisqartirilgan sillogizm bо‘lib, uning har ikki asosi 
qisqartirilgan oddiy sillogizm (entimema)lardan iborat bо‘ladi. Epixeyremaning 
shakli quyidagicha: 
M-Rdir, chunki M-Ndir. 

---

286 
S-Mdir, chunki S-O dir.
 
S-Pdir. 
Masalan: 
Ilmiy qonunlar isbotlangan fikrlardir, chunki ular haqiqatdir. 
Fizika qonunlari ilmiy qonunlardir, chunki ular tabiat qonunlaridir. 
Fizika qonunlari isbotlangan fikrlardir. 
Epixeyremaning tо‘liq kо‘rinishi quyidagicha: 
1. Haqiqat – isbotlangan fikrdir. N-Pdir. 
Ilmiy qonunlar haqiqatdir. M-Ndir. 
Ilmiy qonunlar isbotlangan fikrlardir. M-Pdir. 
2. Tabiat qonunlari – ilmiy qonunlardir. O-Mdir. 
Fizika qonunlari – tabiat qonunlaridir. S-Odir.
 
Fizika qonunlari ilmiy qonunlardir. S-Mdir. 
3. Ilmiy qonunlar – isbotlangan fikrlardir. M-Pdir. 
Fizika qonunlari – ilmiy qonunlardir. S-Mdir.
 
Fizika qonunlari isbotlangan fikrlardir. S-Pdir. 
Epixeyremadan bahs va munozaralar, notiqlik san’atida foydalaniladi. 
Epixeyrema murakkab sillogizmning bir turi bо‘lishiga qaramay, uning tarkibidagi 
katta va kichik asos, xulosani ajratib olish, farqlash oson bо‘lgani uchun ham fikr 
yuritish jarayonida keng qо‘llaniladi.