O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

Avtoritet 
(autoritas – hokimiyat, ta’sir) – keng ma’noda ijtimoiy hayotning turli 
sohalarida biror shaxsning yoki tashkilotning kо‘pchilik tomonidan tan olingan 
norasmiy ta’siridir. Yetarli asos qonuni bilan bog‘liq bо‘lgan masalalarni hal qilishda 
“avtoritet” tushunchasi obrо‘li, e’tiborli, nufuzli manba ma’nosida qо‘llanadi. 
Avtoritetlarga asoslanish deganda esa, biror fikr, mulohazaning chinligini asoslashda 
obrо‘li, e’tiborli, nufuzli manbalarga murojaat qilish tushuniladi. Nufuzli manba 
sifatida alohida shaxslarning fikr va mulohazalari, muqaddas diniy kitoblardagi 
bitiklar, xususan, “Qur’on”da yozilgan sura va oyatlar, xalq maqollari va hikmatli 
sо‘zlardan foydalaniladi. 
Avtoritetlarning amal qilish doirasi va davomiyligi turli xil bо‘ladi. Tor doirada 
amal qiladigan, qisqa muddatli avtoritetlardan fikr-mulohazalarni asoslashda hamma 
vaqt ham foydalanib bо‘lmaydi. Chunki vaqt о‘tishi yoki amal qilish doirasining 
о‘zgarishi bu avtoritetlarning mavqeini tushirib yuborishi mumkin. 
Keng doirada amal qiladigan va doimiy, muntazam bо‘lgan avtoritetlargina fikr-
mulohazalarning chinligini aniqlash uchun yetarli asos bо‘ladi. Bunday avtoritetlar 
tarixiy sharoit va siyosiy о‘zgarishlarning ta’sirida о‘z qadr-qimmatini yо‘qotmaydi, 
vaqt sinoviga bardoshli bо‘ladi. Umuminsoniy ma’naviy madaniyat xazinasidan joy 
olgan buyuk mutafakkirlarning hikmatli sо‘zlari, umuminsoniy-axloqiy qadriyatlar, 
xalqlarning ijtimoiy-tarixiy tajribasini aks ettirgan maqollar fikr-mulohazalarning 
chinligini asoslashda yetarli dalil hisoblanadi. Masalan, «Ilm olish uchun tinimsiz 
izlanish zarur» ekanligi haqidagi fikrni hazrat Mir Alisher Navoiyning «Bilmaganni 
sо‘rab о‘rgangan olim, orlanib sо‘ramagan о‘ziga zolim» sо‘zlari bilan, shuningdek, 
hadislarda keltirilgan «Beshikdan to qabrgacha ilm izla» kabi fikr-mulohazalar 
yordamida asoslash mumkin. 
18
Karimov I.A. Milliy istiqlol mafkurasi-xalq e’tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir: FIDOKOR gazetasi 
muxbiri savollariga javoblar.-T.: О‘zbekiston. 2000, 30-b.

---

258 
Avtoritetlarga asoslanish bilan