O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

Tirik baliqlar sifat tahlilini o’tkazishning o’ziga xos xususiyatlari 
Saqlanish muddatiga qaramasdan tirik baliqlar navlarga bo’linmasada har xil sifatga ega 
bo’lishi mumkin. Shartli ravishda tirik baliqlarni sifat ko’rsatkichlariga qarab uch guruhga 
bo’lish mumkin: tiyrak baliqlar, kuchsiz va juda kuchsiz baliqlar. 
Tirik baliq semiz, teri qatlami toza, tangachalari tabiiy rangini yo’qotmagan, tiyrak, jabra 
qopqoqlarining ko’tarilib-tushishi bir xil, suzgich qanotlari harakatlanuvchan, mexanik 
jarohatlanmagan, kasallik alomatlari ham bo’lmasligi kerak. Suvdan olinayotgan baliq qattiq 
tipirchilaydi. Sog’lom, tiyrak baliqlar akvariumning tagida suzib yuradi. 
Kuchsiz baliqlar tanasining rangi o’chgan, suzgich qanotlarining hara-kati juda sekin, 
suvning yuzasida suzib yuradi, ularni qo’l bilan oson tu-tish mumkin. Bunday baliqlarning 
normal fiziologik holati kasalligi yoki kislorod etishmasligi tufayli buzilgan bo’ladi. Bunday 
baliqlarni akvariumlarda qoldirish maqsadga muvofiq emas. Bu baliqlar akvarium-lardan olinib 
yaxshilab nazoratdan o’tkazilishi kerak. Agar tanasining sirtida va oyqulog’ida (jabrasida) 
sezilarli o’zgarishlar va parazitlar bo’lmasa darhol sotilishiga, sovutilishi yoki muzlatilishga 
tavsiya etiladi. 
Juda kuchsiz baliqlar deyarlik tabiiy rangini yo’qotgan bo’ladi, ko’pchilik hollarda rangi 
oqaradi. Bu baliqlarning harakatlanish koordinastiyasi buzilgan bo’lib, ular suvning tagida yotadi 
yoki qornini osmonga qilib zo’rg’a suzib yuradi. 
Juda kuchsiz baliqlarni darhol akvariumdan olinib nazoratdan o’tkazish kerak. Agar baliq 
tanasida parazitlar, shishlar, yaralar va boshqa o’zgarishlar bo’lmasa tezda sotilishi tavsiya 

---

40 
etiladi.Agar baliqda yuqorida keltirilgan belgilar mavjud bo’lsa, unda iste’molchilarga 
ssotilmaydi va magazinlarda ham bunday baliqlar qabul qilinmasligi kerak. 
Kuchsiz va juda kuchsiz baliqlar sifati bo’yicha tiyrak baliqlardan juda past turadi. 
Baliqlar ham ba’zi kasalliklar bilan kasallanishi mumkin. Ularning ba’zi birlari insonga 
ham yuqishi mumkin. Ko’pchilik hollarda baliqlarning kasalliklarini parazitlar keltirib chiqaradi. 
Bakteriyalar keltirib chiqaradigan kasalliklarga krasnuxa kasalligini keltirish mumkin. 
Bunda baliq tanasi qizarib yara hosil qiladi. Ba’zan tangachalari tushib ketib, baliq tanasida qora 
dog’ paydo qiladi. Shuningdek, baliqlarda mog’or bakteriyalari keltirib chiqaradigan kasalliklar 
ham bo’lishi mumkin. Bu kasalliklar baliqlarga iflos suvli havzalardan yuqadi, chunki ana shu 
suvlarda kasallik chaqiruvchi bakteriyalar va mikroorganizmlar bo’ladi.
Krasnuxa va mog’or bakteriyalari bilan kasallangan baliqlar iste’mol qilishga tavsiya 
etilmaydi. 
Ko’pchilik hollarda kasallangan va mikroorganizmlar bilan zararlangan baliqlar inson 
hayotiga xavf tug’dirmaydi, chunki yaxshilab qaynatish va qovurish jarayonida ularning 
hammasi qirilib bitadi. 
Baliqlarni tuzlash , dudlash, qoqlash va sirkalash ham aynan shunday samara beradi. 
Lekin kasallangan, parazitlari yaqqol ko’rinib turgan baliqlarni iste’molchilarning tabiati 
tortmaydi. Shu sababli ham bunday baliqlarni sotish tavsiya etilmaydi.