O`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti pedagogika fakulteti

Haykaltoroshlik
haqida o’quvchilarga qisqacha ma’lumot berib boriladi.
Haykaltoroshlik – ta’sviriy sahnat turlaridan biridir. Sa’natning bu turining 
xususiyati tasvirni hajmi – formasidir. Plastik tasvirlar orasida aylana 
haykaltoroshlik yolg’iz tur emas. Undan tashqari, barelg’ef va gorelg’ef ham 
mavjud relg’ef aylana haykaltoroshlikdan farq qilib, yassi sathda aks etadi. Bu 
haykaltoroshlik formalaridan idish – tovoq sathini, binolarning old tomoni, 
inter’erni va shu kabilarni bezashda foydalaniladi. 
Loy va plastilin bilan ishlashda kerak bo’ladigan usullar. 

---

1.
Yumoloqlik – bu parcha loydan shar yasash, o’nga olcha, olma kabilar 
shaklini berishdir. 
2.
Bir bo’lak loydan kaftda aylana harakatlar bilan shar yasaladi. 
3.
Shar yasash, so’ngra uzunasiga harakatlar bilan uni tuxum, ustun kabilarga 
aylantirish. 
4.
Yassilash – sharikdan yassi non yasaladi, qulning holati doimo o’zgarib 
turadi. 
5.
Chuzish – sharikning bir qismi cho’ziladi. 
6.
Surish (yamash) buyumning ayrim qismlarini o’zaro biriktirish. 
Loy va plastillin bilan ishlash mashg’ulotlarini tashkil etish va o’tkazishda 
ish joyini bekamu-ko’st jihozlanganligi muhim ahamiyatga egadir.
Shuni qayd etish lozimki, O’zbekiston issiq iqlim sharoitida narsalar yasash 
bo’yicha amaliy mashgulotlarni loydan bajargan ma’qul, chunki plastilindan 
yasalgan narsalar issiqda uz shaklini tez yo’qotadi. 
Ishni oddiy predmetlar: sabzavot-mevalarni yasashdan boshlash kerak. 
Bunda tayyor namuna yoki rasm bo’yicha ishlashni taklif etish mumkin. 
O’quvchilar narsalarni yasash usullarini egallab olganlaridan so’ng o’yinchoqlar, 
badiiy bezakli dekorativ idishlarni yasashga o’tishlari mumkin. 
2-3-4 sinf Texnologiya darslarida DTS ga binoan haykaltaroshlikni 
o’rganish bo’yicha mavzular berilgan. Haykaltaroshlik ham oddiydan-murakkabga 
qarab o’rgatib boriladi. Haykaltaroshlik san’atini o’rganish davomida o’quvchilar 
haykaltaroshlik kasbi haqida ham ma’lumot oladilar. Iqtidorli bolalar 
haykaltaroshlik san’atini mukammal egallaydilar. Haykaltaroshlik o’quvchi uchun 
eng qiziqarli ish turlaridan biridir. Haykaltaroshlikka qiziqishi, iqtidori bor 
o’quvchini albatta o’qituvchi har tamonlama qo’llab-quvvatlashi, ko’mak berishi 
kerak. Ham ma’naviy tomonidan, ham moddiy tomonidan. Shundagina vatanimiz 
uchun ana shunday barkamol yetuk insonlarni tarbiyalagan bo’lamiz.. 
Savollar. 
1. Haykaltoroshlik sa’nati qachon paydo bo’lgan. 
2. Loyning xususiyati qanday. 
3. Plastilinning tarkibi qanday. 
4. Darslarni tashkil qilish usullari. 
Topshiriqlar. 
1.
Loydan yasalgan o’yinchoqlardan namunalar kelitiring. 
2.
Plastilindan yasalgan o’yinchoqlardan namunalar keltiring.