2-tajriba ishi
Mavzu: Havodagi chang miqdorini aniqlash.
Ishning maqsadi: Atmosfera havosidagi chang miqdorini og‘irlik usuli bilan
aniqlashni o‘rgatish.
Kerakli jihozlar: tozalagich, FPP-15, statsionar tarozi.
Nazariy qism
Qattiq moddaning havoda muallaq holatda bo‘laoladigan eng mayda zarrachalari chang aerozollari deb ataladi.
Changlar hosil bo‘lishiga ko‘ra organik va noorganik tarkibga ega bo‘ladi. Organik changlar jumlasiga o‘simlik changi, yog‘och changi va boshqalar kiradi. Anorganik chang jumlasiga mineral chang (kvars, azbest changi) havodagi metal changi (cho‘yan, alyuminiy v.x.) kiradi. Changlarning fizik va kimyoviy xossalari ularning dispersligi, zarrachaning shakli, erish-qobiliyati hamda kimyoviy tarkibiga bog‘liq.
Changlarning havoda muallaq holatda bo‘lish davomiyligi, nafas olish organlariga kirib borish chuqurligi, fizik kimyoviy aktivligi va boshqa xossalari chang zarrachalarining o‘lchamlariga bog‘liq. Chang asosan nafas olish yo‘llariga zararli ta’sir ko‘rsatadi, ya’ni ular yuqori nafas organlari hamda o’pkani kasallantiradi, shuningdek teri va ko’zga ta’sir qiladi. Portlatish, tuproq qazish, ortish-tushurish va boshqa ishlarni bajarayotganda chang hosil bo‘ladi.
Og‘irlik o‘lchash usulining prinsipi va xarakteristikasi
Sanoat korxonalari havosining chang bilan ifloslanish darajasini aniqlashning asosiy usullaridan biri og‘irlik usuli hisoblanadi. Og‘irlik usuli-tekshiriladigan ma’lum hajmli havoni aerozol filtrdan so‘rib, o‘tkazilganda uning og‘irligi ortishi prinsipiga asoslangan. Bu usul havo tarkibidagi changning bir marta va sutkalik o‘rtacha konsentratsiyasini aniqlash uchun tavsiya qilinadi. Tahlil qilinadigan namunani hajmdagi aniqlovchi sezgirlik- 0,2 mg ga teng. Namunadagi havoni o‘lchanadigan konsentratsiyasi diapazoni 0,1 - 10 mg/ me bo‘lishi kerak.
Namunani tanlash
Havodagi chang miqdori konsentratsiyasini bir marotaba aniqlashda olinadigan havo AFA-XP-18 tozalagich orqali 50l/minut tezlikda yoki yuzasi 36 sm2 ga teng bo‘lgan FPP-15 yoki FP0 tozalagichlardan 100 l/ minut tezlikda 20 minut davomida o‘tkaziladi, o‘rtacha sutkalik chang konsentratsiyasini aniqlash uchun sinaladigan bitta tozalagich, ya’ni FPP-15 orqali olti marta 20 minut davomida yuqorida ko‘rsatilgan tezlikda teng oraliqlarda o‘tkaziladi.
AFA-XP-18 tozalagich chetlari presslangan perxlorvinil materialidan tayyorlangan bo‘lib, disk ko‘rinishida bo‘ladi. Qalin qog‘ozdan qilingan himoya qobig‘iga ega. Har bir tozalagich xalqadan yasalgan xaltachada bo‘ladi.
Ishni bajarish tartibi
Namuna tanlangandan so‘ng tozalagich bir soat vaqt ichida birinchi o‘lchangan xonada doimiy og‘irlikka kelguncha ushlab turiladi. Agar tanlangan namuna havoning namligi 100% bo‘lganda o‘tkazilgan bo‘lsa, tozalagichni kalsiy xlorga shimdirilgan eksikatorga joylashtirilib 2 soat davomida yoki quritish shkafiga 40-50° S xaroratida 30-50 minut ushlanib, keyin 40-50 minut uy haroratiga kelguncha saqlanadi. Changning miqdori tozalagich og‘irliklarining farqini aniqlash bilan topiladi.
Chang konsentratsiyasini quyidagi formula bilan aniqlanadi:
C=M/Vk (2.1)
Bu yerda
S - chang konsentratsiyasi, mg/m3
m -namunadagi changning miqdori, mg
V - tortilgan havoning hajmi, m3
k - havoning normal sharoitga keltiruvchi qayta hisoblash koeffitsient. (2 ilovaga qarang)
Ilova 2
Havo hajmini normal sharoitga hisoblash koeffitsienti
G0
|
Bosim R mm sim. ust.
|
|
|
|
730
|
735
|
740
|
745
|
750
|
755
|
760
|
765
|
770
|
775
|
780
|
0
|
0.96
|
0,96
|
0,97
|
0,98
|
0,98
|
0,99
|
1,0
|
1,0
|
1D
|
1L
|
1,2
|
5
|
0,94
|
0.95
|
0,96
|
0,96
|
0.97
|
0,98
|
0,98
|
0,99
|
0,99
|
koo
|
1,00
|
10
|
0,93
|
0.93
|
0,94
|
0,95
|
0,95
|
0,96
|
0.96
|
0,97
|
0,98
|
0,98
|
0,99
|
I5
|
0,91
|
0,92
|
0,92
|
0,93
|
0,94
|
0,94
|
0,96
|
0,96
|
0,96
|
0,97
|
0,97
|
20
|
0,89
|
0.90
|
0,91
|
0,91
|
0.92
|
0,94
|
0,93
|
0,94
|
0,94
|
0,95
|
0,96
|
25
|
0,88
|
0,89
|
0.89
|
0,90
|
0,90
|
0,93
|
0,92
|
0,92
|
0,93
|
0,94
|
0,94
|
30
|
0.87
|
0,87
|
0,88
|
0,88
|
0,89
|
0,90
|
0,90
|
0,91
|
0,91
|
0,92
|
0,92
|
35
|
0,85
|
0,86
|
0.86
|
0,87
|
0,87
|
0,88
|
0,89
|
0.89
|
0,90
|
0,90
|
0,91
|
40
|
0,84
|
0,84
|
0,85
|
0.85
|
0,86
|
0.87
|
0,87
|
0,88
|
0,88
|
0,89
|
0,89
|
Aspirator PU-2Ening vazifasi
Aspirator PU-2E sanitariya va atrof-muhit monitoringgi jarayoni da havo va aerozollarni (ish joyida, atmosferada va sanoat chiqindilarida) avtomatik namuna olish uchun mo‘ljallangan.
Aspirator PU-2E ikkita parallel kanal (0,5-5 ll/ min, 2-20 l / min – standrt dizayn) orqali har qanday changni yutish moslamalari orqali ma’lum hajmli oqim bilan namuna olishini ta’minlaydi.
Tanlangan namunalar laboratoriyada standart texnikadan foydalanib tahlil qilinadi.
Aspirator PU-2Ening ahamiyatliligi
olingan namunaning yuqori aniqliligi;
aspirator metrologik ta’minlangan bo‘lib, Gosreestr № 14531-08 raqamli davlat ro‘yxatiga kiritilgan;
foydalanishga qulay;
kanallar bo‘yicha xarajatlarning erkinligi;
Davlat sanitariya va epidemiologiya nazorati bo‘yicha federal markaz tomonidan keng foydalanish uchun tavsiya etilgan.
Texnik tavsifi
Havo oqimlari oralig‘i:
1-kanal - 0,5-5,0 l/min; *
2-kanal - 2,0-20,0 l/min; *
* kanallar bo‘yicha oqim oralig‘ining boshqa qiymatlari so‘ralganda oqim qiymatlari qo‘yidagicha bo‘lishi mumkin:
0,2-2,0 l/min; 0,5-4,0 l/min;
0,5-5,0 l/min; 1,0-10,0 l/min;
2,0-20,0 l/min; 5,0-35,0 l/min
Oqim tezligini belgilashdagi xatolik - +/- 5%;
Changyutgichning qarshiligi- 0-5 kPa;
Namuna olish muddati - 2-99 min;
Quvvat manbai 220V 50Gs chastotali elektr va tashqi 12 V kuchlanishli akkumulyator batareyasidan.
O‘rnatilgan akkumulyator;
Qurilmaning umumiy hajmi — 450x160x320 mm.
Qurilmaning og‘irligi -5,7 kg.
Foydalanish shartlari
Atrof-muhit temperaturasi 263 dan 313 gacha (-10° S dan +40° S gacha);
25° S haroratda 98 %gacha nisbiy namlik;
Atmosfera bosimi 84 - 106,7 kPa (630 - 800 mm rt.st.).
Do'stlaringiz bilan baham: |