O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Navoiy kon-metallurgiya kombinati Navoiy davlat konchilik instituti

1-tajriba ishi

Mavzu: Havoning namlik darajasini psixrometrik usulda aniqlash.
Ishning maqsadi: Iqlim shart-sharoitlarni xarakterlovchi kattalik va ularni o‘lchash usullarini o‘rgatish.

Kerakli jihozlar: Psixrometr, barometr.
Nazariy qism.

Tabiatdagi suv turli xil shaklda- yomg‘ir, qor, tuman, qirov, shudring, muz kabi ko‘rinishlarda mavjud bo‘lib, ularning barchasi namlik tushunchasini ifodalaydi. Namlikning yetishmasligi quruqlikdagi hayotning eng muhim xususiyatlaridan biridir.

Ma’lumki, havo atmosferasi tarkibiga ba’zi gazlar bilan bir qatorda suv bug‘i ham kiradi. Havoning 1m³ xajmidagi suv bug‘ining miqdoriga son jihatidan teng kattalik absolyut namlik deb kiritiladi. Klayperon tenglamasiga muvofiq 1m³ havodagi suv bug‘ining miqdorini quyidagicha hisoblash mumkin.

q=l,06p/(1+at°) (1.1)
a=1/273 (grad)^-1 havoning hajm kengayish koeffitsienti. Uncha katta bo‘lmagan temperaturadagi absolyut namlik q, shu temperaturadagi suv bug‘ining parsial bosimidan (r) farq qilmaydi. Shu tufayli absolyut namlik suv bug‘ining parsial bosimlarida ifodalanadi va mm simob ustuni birligi bilan o‘lchanadi.

Yer sirti va ochiq suv havzalaridan suyuqliklarni bug‘lanish va kondensatsiyalanishi atmosferaning iqlim sharoitlariga ta’sir qiladi. Havoni quruq yoki namligi nafaqat absolyut namlikka balki uning to’yinish darajasiga yaqinligiga ham bog‘liq bo‘lib, u nisbiy namlik orqali hisobga olinadi.

Nisbiy namlik deb, berilgan temperaturadagi, suv bug‘ini parsial bosimini, shu temperaturadagi to’yintiruvchi bug‘ bosimiga nisbati bilan o‘lchanadigan kattalikka aytiladi.
R=(P/P₀)·100 % (1.2)
Bu erda P₀ - berilgan temperaturadagi to’yintiruvchi bug‘ bosimi.

Berilgan temperaturada o‘z suyuqligi bilan termodinamik muvozanatda bo‘lgan bug‘, to’yingan bug‘ deyiladi.

Agar to’yinmagan bug‘ni o‘zgarmas bosim sharoitida sovutilsa, ma’lum temperaturada u kondensatsiyalanib, shudring hosil qiladi. Bu temperatura shudring nuqtasi deb yuritiladi va T_m - bilan belgilanadi.

Shudring havoni namligi 100% yaqin bo‘lganda vujudga keladi.

Havo namligini qator usullar bilan aniqlash mumkin:

1. 
   Shudring nuqtasini aniqlash usuli bilan
   
2. 
   Psixrometr yordamida v.h k.
   

PSIXROMETRIK USUL

Havo namligini aniqlashda psixrometrik usul keng tarqalgan bo‘lib, u birday havo oqimiga joylashtirilgan quruq va ho‘l termometrlar ko‘rsatishi farqini aniqlashga asoslangan.

Barqarorlashgan bug‘lanish sharoitida ho‘l termometr sharchasi sirtidan suyuqlik bug‘lanishi uchun zarur issiqlik miqdori (Q₂) atrof muhitdan olingan issiqlik miqdori (Q_i) ga teng bo‘ladi.

Q₁=a(t-t₁)S₁ (1.3)
Bu yerda a - proporsionallik koeffitsienti.

(t –t₁,) - Temperatura farqi, S₁ - Bug‘lanish yuzasi

Dalton qonuniga muvofiq vaqt birligi ichida bug‘langan suyuqlik miqdori:
M=(CS(P₀-P))/H (1.4)
Bu erda N-atmosfera bosimi, S₂- bug‘lanish yuzasi.

R_o - tuyintiruvchi bug‘ bosimi, R - porsional bosim

S-havo oqimi tezligiga bog‘liq bo‘lgan proporsionallik koeffitsienti,

Solishtirma bug‘lanish issiqligini hisobga olib bug‘lanish issiqligini

Q₂=m=(CS₂(P₀.P))/H (1.5)
Bu yerda solishtirma bug‘lanish issiqligi.

1.3 va 1.5 formuladan (S₁=S₂) quyidagi formulami hosil qilamiz.

((S(P₀-P))/H)=a(t-t₁) (1,6)

yoki

R=R₀-A(t-t₁)H (1.7)
Bu yerda A=(a/S )- psixrometrik doimiylik bo‘lib aspiratsion psixrometr uchun A=0,000662 1/grad.