O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya va valeologiya asoslari kafedrasi

Nazorat savollari

1. HFX fanining mazmuni nima?

2. HFX faning maqsadi nima?

3. Atrof-muhit nima?

4. ekosistema deganda nimani tushunasiz?

5. Biosfera nima?

6. Texnosferaning inson faoliyatiga qanday aloqasi bor?

7. Litosfera haqida tushunchangiz?

8. Demografik portlash nima?

9. Urbanizatsiyani qanday tushunasiz?

10. HFX fanini o`rganishdan maqsad nima?
AMALIY (SEMINAR) MASHG’ULOT №:2.

Xavf turlarini, ularni guruhlash va identifikatsiyalash

Ishdan maqsad: Xafv va uning turlari haqida tushunchaga ega bo’lish

Mashgulot rejasi:

1. Xavf va uning turlari

2. Favqulodda xavflar

1. Xavf va uning turlari

Xavf-xatar deganda, odam sog’ligiga bevosita yoki bilvosita zarar etkazadigan ko`ngilsiz hodisalar tushuniladi. Xavfning bunday tushunchasi oldingi standart tushunchalar (ishlab chiqarishning xavfli va zararli omillari)ni o`z ichiga oladi, chunki hayot faoliyat xavfsizligi faoliyatning hamma shakllari va omillarini nazarda tutadi.

Hayot faoliyatiga to`g’ri kelmaydigan elementlar tizimi, ximiyaviy hamda biologik faol moddalar yashirin xavfga egadir.

Xavflar taksonomiyasi - bu murakkab hodisalarni, tushunchalarni, kishi faoliyatiga qaratilgan narsalarni tasniflash va tizimlash to`g’risidagi fandir. U faoliyat xavfsizligi borasida bilimlarni uyushtirishda, xavflarning tartibini yanada chuqurroq o`rganishda katta ahamiyatga ega. Taksonomiya yangi fan bo`lib, hali to`la ishlab chiqilmagan. Biroq uning ayrim qismlari quyidagilarni tashkil etadi:

- kelib chiqishi bo`yicha xavflar: tabiiy, texnik, ekologik, aralash bo`ladi;

- rasmiy standartga asosan fizik, ximiyaviy, biologik va ruhiy turlarga bo`linadi;

- salbiy oqibatlarning ro`y berish vaqti bo`yicha impul’siy (beixtiyor harakat) va kumulyativ (tusatdan keluvchi) turlarda bo`ladi;

- xavflar tarqalishiga yo`l qo`ymaslik bo`yicha (lokalizatsiya) – litosfera, gidrosfera, atmosfera va koinot bilan bog’liq bo`ladi;

- kelib chiqadigan oqibatlariga ko`ra charchash, kasallanish, jarohatlanish, halokatlar, yong’inlar ko`rinishida bo`ladi;