O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti

3.Mol - mulk solig’ining mahalliy byudjetdagi roli.

Mol - mulk solig’i soliq sohasidagi islohotlar natijasida mahalliy hokimiyat organlari uchun mo’ljallangan yagona salmoqli soliq turi bo’lib qolmoqda. Ayni paytda, mazkur soliq turining imkoniyatlaridan to’la foydalanish uchun hali ko’p ish qilinishi zarur. Uy-joy fondining kattagina qismi hamon davlat yoki kommunal mulki bo’lib qolmoqda. Haqiqiy baho belgilash imkoniyatini beruvchi uy-joy bozori esa endi shakllanmoqda. Bundan tashqari, uy-joylarning xaqiqiy narxini aniqlash uchun avvalo ularni qayta baholash lozim. Hozirgi paytda texnik inventarizatsiya byurolari (BTI) hujjatlarida qayd etilayotgan narxlar ob’ektning inflyatsiya sharoitidagi haqiqiy bahosini ko’rsatmayotir.

Mahalliy hokimiyatlarning o’z soliq daromadlariga qo’shma soliqlar daromadlari ham qo’shiladi. Soliq daromadlarining taqsimoti chog’ida hududiy organlar ulushlarining doimiy belgilanishi ularning daromad olishga bo’lgan ishonchini oshiradi. Lekin ko’p hollarda daromadlar ulushi muntazam bo’lmay, yildan yilga o’zgarib turadi. Bu esa hududiy organlarni hukumat oldida mute qilib qo’yadi.

Hududiy organlarning o’z daromadlari va davlat yalpi daromadlaridagi ulushi ularning xarajatlarini to’la qoplamaydi. Natijada, paydo bo’lgan kamomadni qisqartirish uchun markaziy hukumat tomonidan transfertlar olish zarurati tug’iladi. Mamlakatdagi mavjud transfert tizimi orqali hukumat hududiy organlar uchun davlat xizmatlari standartlarini belgilaydi va ularning byudjet ta’minotini tenglashtirishga harakat qiladi. Lekin amalda, soliq daromadlari va transfertlarning umumiy summasi har doim ham byudjet xarajatlarini qoplash uchun etmaydi.