O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya va valeologiya asoslari kafedrasi

Tug‘uruq davrlari. Tug‘uruq uch davrga bo‘linadi:

1. 
   Bachadon bo‘ynining ochilish davri.
   
2. 
   Homilaning tug‘ilish davri.
   
3. 
   Yo‘ldosh tushish davri.
   

Bachadon bo‘ynining ochilish davri dastlabki muntazam dard tutishi (ushoq dard)dan boshlanib, pirovardida bachadon bo‘ynining tashqi teshigi to‘la ochiladi. Homilaning tug‘ilish davri bachadon bo‘yni tashqi teshigining to‘la ochilgan paytidan boshlanib, pirovardida homila tug‘iladi. Yo‘ldosh tushish davri bola tug‘ilgan paytdan boshlanib yo‘ldosh tushishi bilan tugaydi.

Bachadon bo‘ynining ochilish davri. Bachadon bo‘ynining ochilish davri muntazam tug‘uruq faoliyati tug‘uruq dardlari tutishi bilan boshlanadi va bachadon bo‘yni teshigining to‘la ochilishi bilan tugallanadi. Birinchi marta va takror tug‘ayotgan ayollarda bu jarayon har xil o‘tadi. Birinchi marta tug‘ayotgan ayollarda oldinga bachadon bo‘yni tekislanib, keyin tashqi teshigi ochiladi, takror tug‘ayotgan ayollarda bu protsess bir yo‘la o‘tadi. Bachadon bo‘ynining ochilishiga dardlardan tashqari homilaninig pufagi ham ishtirok etadi. Homilaninig oldinda yotgan qismi kichik chanoq og‘ziga tushib, uninig pastki segmentini har tomondan zich o‘rab tegish belbog‘ini hosil qiladi.

Tegish belbog‘i qog‘onoq suvlarini ikkiga ajratadi — oldingi va orqa qog‘onoq suviga tegish belbog‘idan yuqoridagi suv orqa suv,

235
pastdagisi esa, oldingi suv deyiladi. Oldingi qog‘onoq suvlari 200— 300 ml, orqa qog‘onoq suvlari 1000 ml.dan oshmaydi. Dard tutgan vaqtda, homila pufagi taranglashadi. Dard tugashi bilan homila pufagining tarangligi kamayadi. Bachadon bo‘yni teshigi to‘la ochilganida homila pufagi ham taranglashib yoriladi va oldingi qog‘onoq suvlari chiqib ketadi.

Orqa qog‘onoq suvi homila tug‘ilishi bilan birga ketadi. Qog‘onoq suvlarining bachadon teshigi to‘la ochilganidagi ketishi vaqtida ketish, deb ataladi. To‘la ochilmasdan ketishi vaqtidan ilgari erta ketish, deyiladi. Qog‘onoq suvlari muntazam tug‘uruq faoliyati boshlanishga qadar ketib qolsa, vaqtidan ilgari ketish, deyiladi.

Homilaning tug‘ilish davri. Tug‘uruqning ikkinchi davri bachadon bo‘yni teshigi to‘la ochilgandan boshlanib, homila tug‘ilishi bilan tugallanadi. To‘lg‘oqlar orasidagi tanaffuslar paytida oldinda yotgan qismi jinsiy yoriqdan ko‘rinib qoladi. To‘lg‘oq vaqtida oldinda yotgan qismning jinsiy yoriqdan ko‘rinib, tanaffuslar vaqtida yo‘qolishi suqilib kirishi, deyiladi. Uzilishlar vaqtida oldinda yotgan qismning ko‘zdan yo‘qolmasligi yorib chiqishi, deyiladi. Homilaning tug‘ilish davri birinchi marta tug‘ayotgan ayollarda 1 soatdan 2 soatgacha, takror tug‘ayotgan ayollarda 20 daqiqadan 1 soatgacha davom etadi.

Tug‘uruq biomexanizmi. Ensa oldinda yotishining oldingi turida ko‘riladigan tug‘uruq mexanizmi normal hisoblanadi. Tug‘uruq mexanizmining to‘rt holati bilan tafovut qilinadi (64, 65, 66, 67-rasmlar):

1. 
   Birinchisi — homila boshining bukilishi.
   
2. 
   Ikkinchisi — homila boshining ichki burilishi.
   
3. 
   Uchinchisi — homila boshining yozilib rostlanishi. Tug‘ilishida
   

64-rasm. Oraliqni himoya qilish.

236
bosh qaysi tayanch nuqtasi atrofida bo‘la- digan bo‘lsa shu nuqta fiksatsiya nuqtasi, deb ataladi. Ensa oldinda yotishining oldingi tu­rida ensa osti chuqur- chasi fiksatsiya nuqtasi bo‘ladi.

4. 
   To‘rtinchisi —yel- kalarning ichki burilishi va boshning tashqi buri-
   

b

66-rasm. Homila yelkalarini chiqarish: a—oldingi yelkasini chiqarishda qo‘l amali; chiqqan bosh orqaga tortilganda, oldingi yelka chov ravog‘ining ostiga keladi; b—orqadagi yelkani chiqarishda qo‘l amali; homila boshi oldinga tomon ko‘tarilganda orqadagi yelka oraliq ustidan sirpanib chiqadi.