O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

IV. Test topshiriqlari
: 
1.
 
Ma’lum dori shakli ko‘rinishida tayyorlanadigan dori vositasi: 
a.
dori preparati 
b.
dori vositasi 
c.
dori moddasi 

---

50 
d.
dori shakli 
2.
 
Vrachning ko‘rsatmasiga binoan dorixonalarda tayyorlanadigan dori 
vositalari: 
a.
magistral preparatlar 
b.
ofitsinal preparatlar 
c.
novogalen preparatlar 
d.
galen preparatlar 
e.
oddiy preparatlar 
3.
 
Farmakopeyaga kiritilgan tayyor dori vositalari: 
a.
ofitsinal preparatlar 
b.
magistral preparatlar
c.
oddiy preparatlar
d.
novogalen preparatlar 
e.
galen preparatlar
4.
 
Tarkibidagi keraksiz moddalardan batamom tozalangan, o‘simlik 
xom-ashyosidan olinadigan preparatlar:
a.
novogalen preparatlar 
b.
organopreparatlar 
c.
galen preparatlari 
d.
ofitsional preparatlar 
e.
magistral preparatlar 
5.
 
Kasallikni davolashda eng ko‘p ishlatiladigan doza: 
a.
terapevtik doza 
b.
sutkalik doza 
c.
kurslik doza 
d.
bo‘sag‘a doza 
e.
maksimal doza 
6.
 
Dorini dorixonadan shoshilinch ravishda olish lozimligini ko‘rsatuvchi 
so‘z: 

---

51 
a.
Cito! 
b.
Pro auctore! 
c.
Signa! 
d.
Pro me! 
e.
Verte! 
7.
 
Qattiq dori modda yoki suyuqliklarni erituvchida eritish yo‘li bilan 
olinadi: 
a.
eritma 
b.
suspenziya 
c.
emulsiya 
d.
tindirma 
e.
damlama 
8.
 
Bir nechta suyuqlik yoki suyuqlikda eritilgan qattiq modda 
aralashmasi: 
a.
mikstura 
b.
emulsiya 
c.
damlama 
d.
tindirma 
e.
suspenziya 
9.
 
Suyuq dori shakllarining ta’mini yaxshilash uchun qo‘shiladigan 
modda: 
a.
siroplar 
b.
yog‘lar 
c.
xushbo‘y suvlar 
d.
shilimshiqlar 
e.
ekstraktlar 
10.
 
Suyuq 
dori 
shakllarining 
yoqimsiz 
hidini 
yo‘qotish uchun 
qo‘shiladigan modda: 
a.
xushbo‘y suvlar 

---

52 
b.
karbon suvlar 
c.
shilimshiqlar 
d.
siroplar 
e.
yog‘lar 
11.
 
Suyuq dori shakllarining ta’sirlantiruvchi xususiyatini bartaraf qilish 
(kamaytirish) uchun qo‘shiladigan modda: 
a.
shilimshiq 
b.
xushbo‘y suvlar 
c.
siroplar 
d.
yog‘lar 
e.
ekstraktlar 
12.
 
Qattiq dori modda zarrachalarining suyuqlikda muallaq holatda 
turadigan suyuq dori shakli: 
a.
suspenziya 
b.
emulsiya 
c.
mikstura 
d.
tindirma 
e.
ekstrakt 
13.
 
Suyuq dori shakllari uchun korrigenslar: 1) spirtlar 2) shilimshiqlar 3) 
xushbo‘y suvlar 4) shakar 5) natriy gidrokarbonati: 
a.
2, 3 
b.
1, 4, 5 
c.
3, 4, 5 
d.
1, 4 
e.
2, 3, 4 

---

53 
Damlamalar, qaynatmalar, emulsiyalar. Dorivor yig‘malar. Tomchilarda 
dozalanadigan eritmalar. Tindirmalar va suyuq ekstraktlar 
Damlamalar, qaynatmalar, emulsiyalar 
Damlama 
– bosh kelishik birlik sonda – 
infusum
, qaratqich kelishik birlik 
sonda – infusi, qisqartirilgan holda – 
Inf
.
Qaynatma
– bosh kelishik birlik sonda – 
decoctum
, qaratqich kelishik 
birlik sonda – decocti, qisqartirilgan holda – 
Dec
. 
Dorivor o‘simlik xom-ashyosi (barglar, o‘tlar, ildizlar va boshqalar) suv h 
ammo mida +100
0
C haroratdagi suv bilan muayyan vaqt mobaynida 
ishlanganida shifobaxsh o‘simliklarning ta’sir qiluvchi moddalari ajralib 
chiqadi. O‘simlik xom ashyosidan suvda olingan bunday ajratmalarga 
damlamalar va qaynatmalar deyiladi. Damlamalar ko‘pincha o‘simlikning 
yumshoq qismlaridan: barglar (folia), gullar (flores), o‘tlar (herbae) dan, ayrim 
paytlarda esa qattiq qismidan tayyorlanadi. Qaynatmalar odatda o‘simliklarning 
birmuncha dag‘al, qattiq qismlari (ildizlari – radix, po‘stlog‘i – cortex, 
ildizpoyasi – rizoma) dan, ba’zi hollarda esa yumshoq qismidan tayyorlanadi. 
Damlamalar 15 daqiqa qaynatilib, batamom sovuganidan keyin filtrlanadi. 
Qaynatmalar 20-30 daqiqa qaynatilib, qaynoq holida filtrlanadi (agar sovub 
qoladigan bo‘lsa liqildoqsimon (xolodessimon) massa hosil bo‘ladi). 
Damlamalar va qaynatmalar tez buzilib qoladigan bo‘lgani uchun ular bevosita 
bemorga berishdan oldin ko‘pi bilan 3-4 kunga etadigan qilib, kerakli miqdorda 
dorixonalarning o‘zida tayyorlanadi va bunda albatta ularni o‘simlikning qaysi 
qismidan tayyorlash lozimligi to‘g‘risidagi ko‘rsatma ham berilishi kerak. Ular 
ko‘pincha osh qoshiqlarda (ayrim paytlarda – de- sert va choy qoshiqlarda) 
ichish uchun buyuriladi. Damlamalar va qaynatma- larni yozib berishning 
yagona (qisqartirilgan) shakli bor. 

---

54 
Damlamalar va qaynatmalartayyorlashuchun o‘simliklarning quyidagi 
standart konsentratsiyalari qabul qilingan:
1. Tarkibida zaharli moddalar saqlovchi o‘simliklar uchun – 1:400 nisbat. 
Bu guruhga quyidagi o‘simliklar kiradi: 
a) Angishvonagul bargi – Folium