O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

14.2.rasm. Allergik reaksiyalarda qo`llaniluvchi dori vositalarining asosiy ta`sir etish yo`nalishlari
Ushbu bo‘limda asosiy diqqat gistamin antoganistlariga ( antigistamin dori vositalariga) qaratilgan, chunki qayd etilgan moddalarning farmakologiyasi alohida bo‘limlar mavzusi hisoblanadi.
Gistaminga qarshi vositalar
(H₁-gistamin retseptorlarini blokatorlari)
Gistaminga qarshi vositalar to‘qimalardagi gistaminga sezgir retseptorlarini qamal qiladi (bloklaydi). Gistaminga qarshi vositalar ta’sirida erkin gistamin¹ ajralishi amaliy jihatdan o‘zgarmaydi. Ular gistaminni sinteziga ham ta’sir ko‘rsatmaydilar. Mavjud gistamin retseptorlari turli kimyoviy tuzilishga ega bo‘lgan gistaminga qarshi vositalarga bir xil sezgirlikka ega emaslar. Bu ularning morfofunksional holatining tashkil etilishida farqlar mavjud ekanligidan dalolat beradi. Gistamin ta’sir ko‘rsatuvchi retseptorlarni quyidagi asosiy kenja tiplari ajratilgan: H₁ ─H₄retseptorlar¹ (27.2-jadval)


¹H belgisi Histamine so‘zini anglatadi

14.3. rasm. tez rivojlanuvchi allergik reaksiyalarni (pollinozlar, anafilaktik shok, bronxospazm) davolashda qo‘llaniluvchi dori vositalarining asosiy ta’sir yo‘nalishi

Ta’sir mexanizmi Dori vositalar	B-limfotsitlar proliferatsi- yasini susayishi	Antitelolar ishlab chiqarilishi -ni kamaytirishi	Semiz hujayralar-dan biologik faol moddalarniajralishini kamayishi	H1-gistamin retseptor larini blokadasi	Tez rivojlanuvchi allergik reaksi-yalarni og‘ir ko‘rinish larini simptoma tik barta-raf etish
	1	2	3	4	5
GistaminH1 retseptorlari ning blokatorlari				+
Kromolin-Na			+
Glyukokorti koidlar	+	+(?)	+		+
Eufillin			+		+
Adrenalin			+		+

¹interleykinlar ishtirokida
H₁-retseptorlarni rag‘batlantirilishi ichak, bronx, bachadonning silliq mushaklarini qisqarishiga olib keladi.
Gistamin H₂-retseptorlari me’da bezlarining sekretor faolligi, yurak faoliyati, lipidlar almashinuvida ma’lum o‘rin tutsa kerak, chunki ular limfotsitlar, semiz hujayralar, neytrofil va bazofil leykotsitlar membranalarida aniqlangan. Tomirlarda ikkala tipdagi retseptorlar mavjud. Shu sababli gipotenziyani rivojlanishida ham H₁-retseptorlari, ham H₂-retseptorlari ishtirok etadilar(H₂-retseptorlar ancha kam darajada). Gistaminga sezgir ikkala tipdagi retseptorlar MNSda ham aniqlangan.