|
Asosiy retseptura qisqartmalari
Qisqartmalar
|
To‘liq yozilgan holati
|
O‘zbek tilidagi tarjimasi
|
āā.
|
Ana
|
teng miqdorda
|
as.,asid.
|
Asidum
|
Kislota
|
amr.
|
Amrulla
|
Ampula
|
aq.
|
Aqua
|
Suv
|
aq. pur.
|
aqua purificata
|
tozalangan suv
|
but.
|
Butyrum
|
moy (qattiq moy)
|
somr.,srs., cp
|
somrositus (a, um)
|
Murakkab
|
D.
|
Da (Detur,Dentur)
|
Ber(berilsin, berilgan bo‘lsin)
|
D.S.
|
Da, Signa
|
Ber, belgila
|
|
Detur, Signetur
|
Berilsin,belgilansin
|
D.t.d.
|
Da (Dentur) tales dosis
|
Ber (berilgan bo‘lsin) ushbudozada
|
dil.
|
Dilutus
|
Suyultirilgan
|
div.in p.aeq.
|
divide in partes aequales
|
tengmiqdorgabo‘ling (qismlargaajrat)
|
extr.
|
Extractum
|
Ekstrakt
|
f.
|
fiat (fiant)
|
hosil bo‘lsin
|
gtt.
|
gutta, guttae
|
tomchi, tomchilar
|
inf.
|
Infusum
|
Damlama
|
in amr.
|
in amrullis
|
Ampulalarda
|
intab.
|
intab(u)lettis
|
Tabletkalarda
|
lin.
|
Linimentum
|
Liniment
|
liq.
|
Liquor
|
Suyuqlik
|
M.pil.
|
massa pilularum
|
pilyula massasi
|
M.
|
Misce, Misceatur
|
aralashtir (aralashtirilgan bo‘lsin)
|
N.
|
Numero
|
raqam bilan
|
o1.
|
o1eum
|
moy (suyuq)
|
rast.
|
Rasta
|
Pasta
|
ri1.
|
Rilula
|
pilyula, habdori
|
r.aeq.
|
rartes aequales
|
teng miqdorda
|
rpt., rraes.
|
Praesiritatus
|
cho‘kma
|
rulv.
|
Rulvis
|
kukun, sochma
|
q.s.
|
quantum satis
|
qancha talabqilsa, keragicha
|
r., rad.
|
Radix
|
Ildiz
|
Rr.
|
Recipe
|
Ol
|
Rer.
|
Rerete,Repetatur
|
qaytar, (qaytarilsin)
|
rhiz.
|
Rhizoma
|
Ildizpoya
|
S.
|
Signa,Signetur
|
belgila, (belgilansin)
|
sem.
|
Semen
|
urug‘
|
simpl.
|
Simplex
|
Oddiy
|
sir.
|
Sirupus
|
sirop (sharbat)
|
sol.
|
Solutio
|
Eritma
|
supp.
|
Suppositorium
|
shamcha (suppozitoriy)
|
tab.
|
tab(u)letta
|
Tabletka
|
t-ra, tinc.
|
Tinctura
|
Tindirma
|
ung.
|
Unguentum
|
Surtma
|
vitr.
|
Vitrum
|
shisha idish
|
Narkotiklar va ularga tenglashtirilgan dori vositalariga retsept, ularning dori shakllaridan qat’iy nazar, maxsus formadagi blankalarga yoziladi va ular davolash-profilaktika muassasasi bosh shifokorining imzosi, muassasa shtampi, dumaloq muhri hamda shifokorning shaxsiy muhri bilan tasdiqlanadi. Bunday blankalar bosh shifokorlarda, seyfda saqlanadi va ishlatilganda maxsus hisobga olib boriladi.
Bitta retsept blankasiga tarkibida zaharli yoki narkotik modda saqlovchi bittagina dori vositasi yozilishi mumkin, boshqa hollarda esa ikkitadan ortiq bo‘lmagan vositaga yoziladi. Bemorning ahvoli dorini dorixonadan shoshilin chrav ishda berib yuborishni talab qiladigan bo‘lsa, retseptning yuqorisidan o‘ng burchagiga Cito! (tez) yoki Statum! (darhol yoki zudlik bilan) deb yozib qo‘yiladi. Bunda dori shoshilinch ravishda navbatdan tashqari tayyorlab berilishi lozim. Agar vrach dori vositasini o‘zi uchun yozgan bo‘lsa, bunda retsept blankasida Proauctore – Muallif uchun yoki Pro me – O‘zim uchun deb yozishi lozim.
Qayd qilinganlar yanada tushunarli bo‘lishi uchun shu joyda RETSEPT BLANKINING NAMUNASIni ham keltirib o‘tishni lozim deb topdik.
Retsept blankining o‘lchami: eni 105 mm, bo‘yi 148 mm.
Pasport qismi
|
1. Davolash-profilaktika muassasasining shtampi
2. Retsept yozilgan vaqt (sana) 2.IX.2011 y. .
3. Bemorning ismi-sharifi _______________________
4. Bemorning yoshi _______________________________
5. Vrachning ismi-sharifi ________________________
6. Kasallik tarixi № ____________________________
|
Retsepturaqismi
|
Rp.:basis (asosiy ta’sir ko‘rsatuvchi modda)
adjuvans (qo‘shimcha ta’sir ko‘rsatuvchi modda)
corrigens (to‘g‘rilovchi modda)
constituens (shakllantiruvchi modda)
M.f. (Misce ut fiat – aralashtir, … hosil bo‘lsin)
D.t.d.N. (Da tales dosis Numero – shunday dozalar-dan … tasini ber)
S. (Signa – belgila, tushuntir)
Vrachning shaxsiy muhri Vrachning imzosi__________
Retseptning amal qilish muddati ___________________
|
Dori shakllarining tasniflanishi (klassifikatsiyasi)
Dori shakli – dori moddalarining ulardan yetarli darajadagi profilaktik yoki davolavchi samara olish uchun ishlatishga qulay holga keltirilgan shaklidir. Bitta dori moddasi bir nechta dori shaklida tavsiya qilinishi mumkin(eritmashaklida,surtma shaklida, tabletkalarda va b.). Quyidagi dori shakllari tafovut qilinadi: suyuq, yumshoq va qattiq dori shakllari.
Suyuq dori shakllari
Suyuq dori shakllariga quyidagilar kiradi:
-
1)
|
Eritma
|
–
|
solutio
|
2)
|
Damlama
|
–
|
infusum
|
3)
|
Qaynatma
|
–
|
decoctum
|
4)
|
Tindirma
|
–
|
tinctura
|
5)
|
Aralashma
|
–
|
mixtura
|
6)
|
In’eksiya uchun ishlatiladigan eritmalar
|
–
|
injectio
|
7)
|
Ekstrakt
|
–
|
extractum
|
8)
|
Emulsiya
|
–
|
emulsum
|
9)
|
Shilimshiq
|
–
|
mucilago
|
10)
|
Suspenziya
|
–
|
suspensio
|
11)
|
Suyuq surtma
|
–
|
linimentum
|
Izoh: liniment – tarkibiy qismlariga ko‘ra yumshoq, konsistensiyasiga ko‘ra esa suyuq dori shakllariga mansubdir.
Eritmalar
Eritmalar – solutiones (eritma – bosh kelishik birlik sonda solutio, qaratqich kelishik birlik sonda – solutionis, qisqartirilgan holda – sol.).
Eritma suyuq dori shakli bo‘lib, qattiq dori modda yoki suyuqliklarni erituvchida eritish yo‘li bilan olinadi. Eritma ikkita tarkibiy qismdan: eritiladigan modda va erituvchidan iborat bo‘ladi. Erituvchi tariqasida ko‘pincha distillangan suv (Aqua destillata), etil spirti (Spiritus aethylicus), glitserin (Glycerinum) va suyuq moylar: shaftoli moyi (Oleum Persicorum), vazelin moyi (Oleum Vaselinum) va boshqalar ishlatiladi. Eritmalar ichish, sirtga qo‘llash va in’eksiya qilish uchun ishlatiladi. Ichiladigan eritmalar odatda darajalargabo‘linganstakanchalarda, qoshiqlarda hamda tomchilarda dozalanadi (beriladi).
Qoshiqlarda dozalanadigan (beriladigan) eritmalar
Terapevtik dozasining ahamiyati katta bo‘lmagan eritmalarni ichish uchun qoshiqlarda dozalanadi. Qoshiqlarning hajmi quyidagicha:
1 choy qoshiq – 5 ml;
1 desert qoshiq – 7-8 ml ≈ 10 ml;
1 osh qoshiq – 15 ml.
Qoshiqlarda dozalanadigan eritmalarga odatda retsept kuniga 3 mahal va 4 kunga etadigan qilib, hammasi bo‘lib 12 marta qabul qilishga (3 mahal x 4 kun = 12 marta) yozib beriladi. Eritmalar retseptda 3 xil shaklda: kengaytirilgan, qisqartirilgan va foizli (protsentli) ko‘rinishda yoziladi.
Misol. td=0,3 g bo‘lgan natriy bromid (Natrii bromidum) eritmasiga 4 kunga etadigan qilib retsept yozib berilsin. Bunda bemor eritmani 1 osh qoshiqdan kuniga 3 mahal ichsin.
1. Retseptning birinchi shakli – yoyilgan, to‘liq, kengaytirilgan shakl:
Rp.: Natrii bromidi 3,6 (0,3 g x 12 marta = 3,6)
Aquae destillatae 180 ml (15 ml x 12 marta = 180 ml)
M.f. solutio
D.S. 1 osh qoshiqdan bir kunda 3 mahal ichilsin
2. Retseptning ikkinchi shakli – qisqartirilgan shakl:
Rp.: Solutionis Natrii bromidi 3,6 – 180 ml
D.S. 1 osh qoshiqdan bir kunda 3 mahal ichilsin
3. Retseptning uchinchi shakli – foizli (protsentli) shakl:
180 ml – 3,6
100 ml – x
, demak, eritma 2 foizli ekan.
Rp.: Solutionis Natrii bromidi 2 % – 180 ml
D.S. 1 osh qoshiqdan bir kunda 3 mahal ichilsin
Masala: 2 foizli eritmaning 1 osh qoshig‘ida qancha natriy bromid borligini aniqlang.
2 % = 100 ml – 2 g
15 ml – x
Demak, 1 osh qoshiq eritmada (15 ml da) 0,3 g natriy bromid bor ekan.
Mikstura
Aralashma (mikstura) – mixtura (mikstura – bosh kelishik birlik sonda mixtura, qaratqich kelishik birlik sonda – mixturae, qisqartirilgan holda – mixtr.) – suyuq dori moddalar yoki suyuq va qattiq dori Moddalarning ara- lashmasidir. Ular tiniq, loyqa va hatto cho‘kmali bo‘lishi mumkin. Miksturalar asosan ichish uchun buyuriladi. Miksturalar kengaytirilgan va yarim qisqartirilgan shaklda yoziladi. Retseptda miksturaning tarkibiy qismlari va ularning miqdori ko‘rsatiladi. Shundan keyin M.D.S. (Misce. Da. Signa – Aralashtir. Ber. Belgila.) deb yoziladi. «Mikstura» so‘zi retseptda yozil- maydi. Miksturalar choy, desert va osh qoshiqlarida berilib, 12 marta ichish uchun etadigan qilib buyuriladi.
Misol. Terapevtik dozasi 0,1 g bo‘lgan kofein natriy-benzoati va 0,5 g bo‘lgan analginlardan tashkil topgan aralashmaga retsept yozib berilsin. 1
osh qoshiqdan kuniga 3 mahal ichish uchun buyurilsin.
Hisoblash:
1) Kofein natriy-benzoati – 0,1 g x 12 marta = 1,2 g
2) Analgin – 0,5 g x 12 marta = 6,0 g
3) Suv (1 osh qoshiqda 15 ml) – 15 ml x 12 marta = 180 ml
Do'stlaringiz bilan baham: |
